Mustafa Nevruz SINACI "14 MAYIS 1950 – 27 MAYIS 1960 ARASI "TARİHİ, HAKİKİ VE KADİM" DEMOKRAT PARTİ’NİN GÜNLÜĞÜ – OLAYLAR, ESERLER VE HİZMETLER"

14 MAYIS 1950-27 MAYIS 1960 ARASI

DEMOKRAT PARTİ GÜNLÜĞÜ 

OLAYLAR, ESERLER VE HİZMETLER

1950
14.Mayıs.1950 Cumhuriyet Tarihi’nin ilk Demokratik Seçimi / Gizli Oy – Açık Sayım.
14.Mayıs.1950 Akşam saat 18 civarında 4 üst rütbeli komutan Çankaya’ya çıkarak
Cumhurbaşkanı İnönü’ye “sonuçların iptali için darbe yapmayı” önerdiler.
Ancak, İnönü öneriyi reddetti. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abdurrahman GÜRMAN’ ın DP Liderlerine “Ordunun seçim sonuçlarına saygılı olacağını” söylemesi ortamı rahatlattı. Başbakan Şemsettin Günaltay, Çankaya’da, İsmet İnönü’ye, “Altı ay sonra biz onlara gösteririz, altı ay oturamazlar” der.
16.Mayıs.1950 İnönü Cumhurbaşkanlığından ayrıldı.
İNÖNÜ : Cumhurbaşkanlığından ayrıldıktan sonra CHP Başkanı olarak yaptığı ilk açıklama:
“Cumhurbaşkanı vazifesinin hitamı üzerine CHP Genel Başkanlığını fiilen deruhte ettiğimi memlekete ilân ederim. Bizim partimiz bu memleketi ilerletmek, yükseltmek, kuvvetlendirmek idealleri üzerine kurulmuş, bu idealleri tatbik etmiş ve vatanımızın insaniyet ve medeniyet ailesinde kıymetli bir varlık olduğunu göstermesine hizmet etmiştir. Şimdi üzerimize düşen iktidarı murakabe etmek vazifesinde aynı idealleri takip edeceğiz ve müdâfaa edeceğiz. Vatanımızda dirlik, düzenliğin muhafazası ve vatanımızın bütünlüğünün korunması bizim için bütün parti mülâhazalarının ve siyaset cereyanlarının üstündedir.” (İsmet İnönü, Muhalefette İsmet İnönü, 1950-1956, s. 8)
19.Mayıs.1950 Günlerden Cuma, Topkapı Sarayı ziyarete açıldı. Hırka-i Saadet dairesinde
24 saat süreyle Kur’ an okunmaya başlandı. Ayasofya’nın ibadete açılması için çalışmalar başlatıldı.
22.Mayıs.1950 I. MENDERES HÜKÜMETİ, ( 22.Mayıs.1950 – 09.Mart.1951 )
22.Mayıs.1950 Celâl BAYAR, Türkiye’nin 3. ve ilk sivil Cumhurbaşkanı olarak seçildi.
29.Mayıs.1950 1. MENDERES Hükümeti’nin Programı Okundu.
Adnan MENDERES : “Artık din üzerinde baskı yok. Artık millete irtica ve gerilik isnadı yok. Bu millet Müslüman’dır. Müslüman kalacaktır ve Müslümanlığın bütün icaplarını yerine getirecektir.” Dedi.
02.Haziran.1950 Hükümet Güvenoyu Aldı. Hükümetin felsefesi açıklandı : “Medeni bir ülkede olanlardan eksik ne varsa HEPSİNİ, ama HEPSİNİ SIRAYLA yapacağız”
03.Haziran.1950 Parti Başkanlığı ile Devlet Başkanlığı/Cumhurbaşkanlığı birbirinden ayrıldı.
Genel Kurmay Başkanlığı (Ordu) Milli Savunma Bakanlığına bağlandı.
04.Haziran.1950 Vatandaşın en büyük şikayet konularından biri olan Askerlik süresi kısaltıldı. Kanun No: 5632 (Asker içinde bazı kişi ve kesimlerde hoşnutsuzluk başgösterdi.)
05.Haziran.1950 8-9 Haziran gecesi yeni hükümete karşı bir darbe yapılacağı ihbarı ve Ankara-Erzurum arasında kuryelik görevi yapan bir grup askeri uçağın şehir ve köylerden geçerken “halkın İnönü etrafında toparlanmasına yönelik” bildiriler attığının tespiti üzerine; Bakanlar Kurulu toplanarak, başta Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Abdurrahman Nazif GÜRMAN olmak üzere, Genel Kurmay 2. Başkanı Org. İzzet AKSALUR, Org. Salih OMURTAK, Org. Kazım ORBAY ve Org. Hakkı AKOĞUZ’ u emekliye sevketti. Genel Kurmay Başkanlığına Org. Nuri YABUT, Genel Kurmay 2. Başkanlığına ise, Korgeneral Şahap GÜRLER atanarak, darbe teşebbüsü bertaraf edildi.
06.Haziran.1950 Radyolardan dini yayın yapma yasağına son verildi.
Anıtkabirle ilgili çalışmalara hız verildi. Ödenek tahsisi yapıldı.
08/18.Haz.1950 Uygulanacak Kalkınma, gelişme, atılım-açılım ve yatırım programı için bir “Devlet Plânı” hazırlamak üzere, Dünya Bankasından uzman bir heyet geldi. (Bu heyet birkaç ay süreyle ülkemizi dolaştı ve 1951 yılında “öneri program ve projelerini” Hükümete sundu. Kalkınma ve gelişme seferberliği başlandı.
15.Haziran.1950 Türk Medeni Kanununda değişiklik yapılarak 5424 Sayılı Kanunla kurulan
İlahiyat Fakültelerinin sayısı ve bütçesi arttırıldı. İlk ve orta dereceli okullara din dersi konuldu.
16.Haziran.1950 Türk Ceza Kanununun 526. maddesi 5665 Sayılı Kanunla değiştirilerek Ezanın Arapça Okunmasına ilişkin yasak kalktı. CHP kanuna Muhalif değil. Evet oyu verdi. Kanun teklifini veren : Ahmet GÜRKAN, Tokat Mebusu.
AÇIKLAMA : Gerçekte Türkçe ezan, Atatürk’ün 1932’de çıkardığı bir kanun usul veya düzenlemeye değil, Diyanet İşleri Reisliğinin bir tamimine dayanır. Buna göre: Türkçe ezanın bir müeyyideye bağlanması da 1941’de tamamı CHP Milletvekillerinden ibaret TBMM’ ce Türk Ceza Kanununun 526. maddesine eklenen bir hüküm ile ikame olunmuştur. Mezkür hüküm : “Arapça ezan ve kamet okuyanlar, üç aya kadar hafif hapis cezasına çarptırılır.” 27 Mayıs 1960’ da, Cemal Madanoğlu ile Faruk Güventürk; “ezan” konusunu ihtilâl sebebi olarak ileri sürmüşlerdir.
ATATÜRK ; “Ezan ve Kur’an’ı Türklerden başka hiçbir müslüman milleti bu kadar güzel okuyamaz. Bunlara muhteşem müzik ahengi veren Türk snatkârlarıdır” (1933 – Türk Milliyetçilerinin Kalemiyle Atatürk, Abdülkadir İnan)
17.Haziran.1950 Milli Korunma Kanunu ilga edildi. Hayvan ve Zirai mahsul vergileri kaldırıldı.
Devlet teşkilatı siyasetten arındırıldı. Memurun siyaset yapması yasaklandı.
18.Haziran.1950 Halkın büyük duyarlık gösterdiği Türk Büyüklerine ait türbelerin yeniden halka açılması sağlandı. Kanun No: 5566
25.Haziran.1950 Kore Savaşı Başladı.
01.Temmuz.1950 Çanakkale Şehitleri için “Şehitler Anıtı” yaptırılması için çalışmalara başlandı.
14.Temmuz.1950 Genel Af Kanunu çıktı. Nazım Hikmet ve CHP’ liler affedildi. Devri Sabık yaratılmadı. Kanun No: 5677 Toplumsal barış ve konsensüs sağlandı.
16.Temmuz.1950 Türk vatandaşlarının yurt dışına çıkabilmeleri, yabancıların ve daha önce
çeşitli sebeplerle hürriyeti kısıtlanan vatandaşların yurt içinde seyahat etmeleri kolaylaştırıldı. Kanun No: 5683
18.Temmuz.1950 Yalova’da Kore Toplantısı. (Cumhurbaşkanı, Başbakan, Dışişleri Bakanı ile Washington (ABD) ve BM Türkiye Temsilcisi arasında)
25.Temmuz.1950 Kore’ye asker gönderme kararı alındı.Kore’ye gidecek Türk Kafilesi; (bütün asker ve komutanları) Tuğ General Celâl DORA İmamlığında; Ankara Hipodrom meydanında topluca Cuma namazı kıldıktan sonra merasimle ve dualarla yola çıktı.
02.Ağustos.1950 Yabancı sermayenin Türkiye’ye gelmesini sağlamak için “Yabancı Sermaye Yatırımlarını Teşvik Kanunu” çıkartıldı. Böylece dış kredi ve ABD (Marshall) yardımı temin edildi. Tek parti döneminin özel sektör aleyhine olan kanun ve düzenlemeleri kaldırıldı. Özel Sektörün önü açıldı. Kanun No: 5821
04.Ağustos.1950 Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası kuruldu.
12.Ağustos.1950 Bulgaristan 250.000 Türk’ü sınır dışı etme kararı aldı.
19.Ağustos.1950 Bulgar Hükümetince sınır dışı edilen soydaşlar konusunda gereken önlemler alındı.
21.Eylül.1950 Kore’ye gidecek Türk Tugayı İskenderun dan yola çıkarıldı. Toplam: 5.455 kişiden oluşan Tugayı 18.Ekim.1950’de Pusan’a ulaştı. 10.Kasım.1950’de Amerikalara katılarak fiili muharebeye katıldı. 22 Kasım günü Kunuriye vardı. 29 Kasım da çatışmalar yoğunlaştı. 30.Kasım.1950 (ve netice itibarıyla) kayıp raporu: 741 Şehit, 2068 yaralı, 163 kayıp, 244 esir ve 298 diğer olmak üzere, toplam 3.514 kayıp.
21.Ekim.1950 Okullarda din dersi okutulmaya başlandı. ( İmam Hatip Liseleri ilk defa 1948’de CHP tarafından kurulmaya başlandı. Buna rağmen DP irtica’ yı teşvik edip geliştirmekle itham olundu. Not: Tevhid-i Tedrisat Kanununda İmam Hatip Liselerine mani hüküm yoktur. Bunun içindir ki, 1948’de tek parti iktidarı döneminde CHP’ si ilk İmam Hatip Liselerini açmıştır.
22.Ekim.1950 GENEL NÜFUS SAYIMI YAPILDI. TÜRKİYE’NİN NÜFUSU :
1945 = 18.790.174 iken; 20.902.628 oldu. ( İstanbul: 1.000.022 )
04.Kasım.1950 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kabul edilerek onaylandı.
27/29.Kasım.1950 Türk Tugayına Kore’de baskın. Yaklaşık 400 ölü ve kayıp.
15.Aralık.1950 Maliye Müfettişi Derviş GLAVA; CHP’nin malları ve hesapları üzerinde yaptığı inceleme sonucu, Bazı kamu kurum ve kuruluşları ile Halk Evleri vasıtasıyla iktisap olunan yasa dışı malları konusunda hazırladığı raporu Hükümete verdi. Hükümet raporu Meclise sevk ederek görüşme gündemine aldırdı.
25.Aralık.1950 Türkiye’de ilk özel galeri olan Maya Sanat Galerisi açıldı.
25.Aralık.1950 Said-i Nursi’nin yargılanmasına başlandı.
AYRICA;
-Koç Grubu tarafından Fenni-Sıhhi ve Tetico firma ve işletmeleri kuruldu.
-1950 yılında ülkede mevcut tüm fabrika ve işletmeler tevsii edildi, Karabük’ teki tüm dengesizlikler giderildi ve kapasiteler arttırıldı. Yeni yatırımlar için gerekli bütün hazırlıklar yapıldı. Ardından, yeni fabrika, baraj ve elektrik santral inşaatlarına geçildi.
-Atatürk’ün resimleri paralara ve pullara yeniden konuldu.
-Atatürk’ün Nutku’nun ilk defa basım ve dağıtımı yapıldı.
-Atatürk’ün 1938 yılından beri Çankaya Köşküne ait bir barakaya kaldırılmış olan pelerinli heykeli, çıkartılarak köşkteki bu günkü yerine dikildi.
-Köy Enstitüleri (isimleri değiştirilmeden) Öğretmen Okullarına dönüştürüldü.
-Öğretmen intibak Kanunu çıkartıldı. İlk Okul Öğretmenlerine, Üniversite Profesörlüğüne kadar yükselme imkânı sağlandı.
-Filarmoni Orkestrası’nın, Senfoni Orkestrası haline getirilmesine dair kanun çıkarıldı.
-Üniversite konserleri başlatıldı. Şehirlerde konserler yaygınlaştırıldı.
-Yüksek İslâm Enstitüleri kuruldu.
-İşçilere ikramiye verilmesine imkân sağlanmasına ilişkin olarak 3460 Sayılı Kanunun 42. ve 43. maddeleri değiştirilerek yürürlüğe konuldu. (Safi Kârın % 5’ temettü olarak verilecek.)
-Şehit ailelerine maaş bağlanmasına imkân veren Kanun çıkartıldı.
-Hacca gitmek serbest bırakıldı ve hacılara Seyahat Dövizi verilmesi uygulamasına başlandı.
-Karayollarının yoğun olarak üretim-yapım-asfaltlama ve demiryollarının ıslah çalışmalarına başlandı.
-İktisadi sektörler ve kamu hizmetleri yönünden; Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yeni ve büyük projeler hazırlandı. Yatırımlara başlandı.
-Verem Hastane, ve Dispanserleri ile Sağlık Ocakları kuruldu. Hastane ve diğer sağlık kuruluşu yapımlarına hız verildi. Bütün Devlet Hastanelerinde muayene, bakım ve tedavi ücretsiz hale getirildi. Tıbbi cihaz ve ilâç endüstrisi kurulması için gerekli araştırma ve yatırım planlarına başlandı.
- Arkeolojik kazılara başlandı. Tarihi, doğal ve kültürel alan ve değerlerin ortaya çıkartılması için gerekli çalışmalara imkân ve ortam sağlandı. Özel çevre koruma ve kontrol bölgeleri tespit ve ilân edilmeye başlandı.
- Turizm teşvik edildi. Turistik yatırımlara hız verildi. Turistik bölge, yer ve şehirlere öncelikli hizmet götürüldü.
- Milli Parklar konusunda çalışma, araştırma ve plânlamalar yapıldı.
- Serbest rekabet ve dürüst ticaret konusunda gerekli tedbirler alındı.
- Vergi kanunlarında, “kazançların sadece ve bir defa vergilendirilmesi, vergide tekrar ve tekerrürün önlenmesi” ve Tekeller ile Tröstlere karşı mücadele edilmesi hususunda tedbirler geliştirildi. Gerekli ve zorunlu düzenlemeler için tasarı ve teklifler hazırlandı.
YILLIK ENFLÂSYON : % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6 YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950 Döneminde, 1 yıllık ortalama: DPT,% 15 DİE, 12.8
1951
04.Ocak.1951 Hastalık Sigortası Kanunu yürürlüğe girdi.
29.Ocak.1951 Mason Derneklerinin Kapatılması için TBMM’ne Kanun Teklifi verildi. (Tokat Milletvekili Ahmet GÜRKAN ile Afyon Milletvekili Gazi YİĞİTBAŞI)
25.Şubat.1951 Okullarda filmlerle ders verilmeye başlandı.
09.Mart.1951 II. MENDERES HÜKÜMETİ, ( 09.Mart.1951 – 17.Mayıs.1954 )
18.Mart.1951 Çanakkale “Şehitler Anıtı” nın törenle açılışı yapıldı.
21.Mart.1951 Yedi İlde 7 İmam Hatip Okulu açıldı. İnşaat, iaşe, ibade ve burs işleri “İlim Yayma Cemiyetlerine” verildi. Devlete parasal yük getirilmedi.
04.Mayıs.1951 Dünya Bankası Türkiye Raporu Açıklandı. ( The Economy of Turkey )
04.Mayıs.1951 Atatürk aleyhine işlenen suçlarla ilgili kanun TBMM’ne sevk edildi.
ATATÜRK; “Cumhuriyeti ve onun temelleri olan bütün inkılâp neticelerini herkese saygıyla tanıtacak (ve sürekli kılacak) bir koruma kanunu lâzımdır.” (1931 – Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu’ya yaptığı seyahat sonunda hazırladığı notlar, Orijinal Belgeler Genel Kurmay Başkanlığı Ataşe Başkanlığındadır.)
12.Haziran.151 İl ve İlçelerde Eğitim Danışma Kurulları teşkil edildi.
25.Temmuz.1951 5816 Sayılı,Atatürk Aleyhine İşlenen Suçların Cezalandırılması ve Reformlarının Korunması hakkında (Atatürk’ü Koruma) Kanun kabul edildi.
26.Temmuz.1951 Türkiye – Pakistan arasında Dostluk Anlaşması imzalandı.
01.Ağustos.1951 5821 Sayılı “Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanununda” değişiklik yapıldı ve son şekli ile TBMM’de kabul edildi.
08.Ağustos.1951 CHP’nin mallarının büyük bölümüne el koyan kanun TBMM’de kabul edildi.
08.Ağustos.1951 CHP ile muvazaalı bir işbirliği ve çıkar ilişkisi içinde olduğu gerekçesiyle; Halk Partisinin yan kuruluş ve şubeleri gibi çalışan “HALKEVLERİ” kapatıldı.
09.Ağustos.1951 Pazar Günleri “ ÜCRETLİ TATİL “ olarak kabul edildi.
10.Ağustos.1951 TÜRK KÜLTÜR ESERLERİ SERİSİ, “Türk çocuklarının sadece başka milletlerin eserlerini tanımakla yetinmeyip, bunlarla birlikte milli kültürümüzde yeri olan eserleri tanıtmak için Milli Eğitim Bakanlığı yayın atağı başlattı.”
10.Ağustos.1951 Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kuruluş Kanunu kabul edildi.
16.Eylül.1951 Ara Seçim ( 20 Milletvekilliği İçin ) 18 DP – 2 CHP
01.Ekim.1951 Eskişehir Hava Harp Okulu açıldı.
17.Ekim.1951 Türkiye “ NATO ” ya girdi.
04.Kasım.1951 İlk Okullara Din Dersleri konuldu. (Ancak, 1982’de zorunlu oldu)
12/14.Kasım.1951 BAĞDAT PAKTI’ nın temelleri atıldı. ABD, İngiltere., Genel Kurmay
Başkanları Ankara’ da. Balkan Paktı gözden geçirilerek tahkim edildi.
Mısırda Türkiye aleyhine yayın yapıldı.
26.Kasım.1951 CHP, 10. Büyük Kurultayı yapıldı. Açış konuşmasında İnönü; “Hukuk ilminde bir hastalıktan bahsolunur, bunun ismi ‘çoğunlık istibdadıdır’ Bu usulün mahiyeti herhangi bir istibdattan daha az zararlı görülmemiştir. İlmin tecrübe ve tespit ettiği bu gibi belâlara memleketi düşürmemek herkesten evvel İktidar Partisinde bulunan vatanseverlerin borcudur.” Dedi. (Muhalefette İsmet İnönü, 1950-1956, s. 79)
21.Aralık.1951 Kıbrıs anlaşmazlık konusu olmaya başladı.
AYRICA; İktisadi sektörler canlandı. Kamu hizmetleri ivme kazandı. Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yeni ve büyük yatırımlara başlandı.
-Denizcilik Bankası T.A.O., Statüsü değiştirilerek kuruluşu yenilendi.
-Türkiye Sanayi Kalkınma Bankası kuruldu.
YIILIK ENFLASYON, % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı: 1950-1951 döneminde, 2 yıllık ortalama: DPT %
12.46 - DİE, 13.1
1952
04.Ocak.1952 ABD, M.Ghee’ yi yeni Ankara Büyükelçisi olarak atadı.
28.Ocak.1952 Halk Partisi Zimmetindeki Devlet Mallarının İstirdadı hakkında Kanun teklifi verildi. (Ahmet GÜRKAN, Tokat Mebusu)
Halkevleri kapatıldı.
29.Ocak.1952 Yunan Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ankara’da. Ortak Bildiri Yayınlandı.
18.Şubat.1952 TBMM, NATO’ya girişi onayladı.
19.Şubat.1952 3.Mart.1924 Sayılı Kanun değiştirilerek Osmanlı hanedanından bazı
kimselerin yurda girmesine izin verildi. Kanun No: 5958
21.Nisan.1952 Türkiye ile Yunanistan arasında anlaşma imzalanarak vize kaldırıldı.
25.Nisan.1952 Menderes ve Köprülü Atina’ya dostluk ziyaretinde bulundular. (25/3-03/5)
08.Mayıs.1952 TODAİE Kuruldu.
08.Mayıs.1952 Radyo ve Televizyon Gazetecileri Derneği kuruldu.
09.Mayıs.1952 Türk-Japon Sulh antlaşması imzalandı.
15/18.Haz.1952 Yunanistan Kral ve Kraliçesi Ankara’ya resmi bir ziyarette bulundu.
31.Temmuz.1952 İşçilere Sendika kurma, Toplu İş Sözleşmesi yapma ve grev hakkı verildi. TÜRK – İŞ KONFEDERASYONU kuruldu.
10.Ağustos.1952 Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı kuruldu.
12.Eylül.1952 Adapazarı Şeker Fabrikasının temeli atıldı
14.Eylül.1952 İl ve ilçelerde her 2000 öğrenci için bir kütüphane açıldı.
23.Kasım.1952 Eczacıbaşı İlâç Sanayi Kuruldu. (İstanbul)
27.Kasım.1952 Celâl Bayar Yunanistan’ı ziyaret etti. ( 27 Kasım / 03 Aralık arası )
09.Aralık.1952 Atatürk ve inkilâplar aleyhine yazı yazan Demokrat Parti Milletvekili Hasan Fehmi USTAOĞLU partiden ihraç edildi.
20.Aralık.1952 Menderes’in Basın toplantısı yaptı ve gericilik konusunda şöyle konuştu: “...Yollar köylere kadar uzandıkça, elektrik ve su köylere kadar geldikçe, traktörler ve sair makineler köylünün hayattı arasına girdikçe, kalkınması ve seviyesi yükselen bu insanlar hurafelere kapılmazlar.”
AYRICA; - Santa Farma İlâç Firması kuruldu. (İstanbul)
- Souıbb & Son A.O. İlâç Firması Kuruldu. (İstanbul)
- KÖRLER OKULU AÇILDI.
- İktisadi sektörler ve kamu hizmetlerinde gelişme sürdürüldü. Sektörel örgütlenme başladı. Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, baraj, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yatırım ve proje uygulamalarına devam edildi.
-ET-BALIK KURUMU kuruldu.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1952 Döneminde, 3 yıllık ortalama.: DPT % 12.96 – DİE, 13.5
1953
05.Ocak.1953 İstanbul Bakırköy’de Ünilever Firmasının yemeklik yağ üretecek fabrikası Cumhurbaşakanı Celâl Bayar tarafından hizmete açıldı.
21.Ocak.1953 İnönü : “Hususiyle bizim memleketimiz gibi, hem kaybolmuş zamanları telâfi için çalışmaya, hem de dışarıdan gelen tehlikelere karşı daima hazır ve omuz omuza beraber bulunmağa mecbur olan bir millet için, demokrasinin gelişmesi ve yerleşmesi devrinde nifaka düşmemenin çaresini bulmak, başlıca ve tek başına selâmet yoludur. Bu kanaatle bugün görünen istidadı tekemmül ettirerek (geliştirerek) medeni parti münakaşası devrini açabilirsek, hakikaten bahtiyer oluruz. (İnönü - Muhalefette İ. İnönü, 1950-1956, Sayfa: 168)
28.Şubat.1953 Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında dostluk ve saldırmazlık
anlaşması imzalandı.
22.Mart.1953 Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Başbakan Adnan Menderes tarafından açıldı.
30.Mayıs.1953 SSCB Kars, Ardahan ve Boğazlardan vazgeçtiğini bildirdi.
16.Haziran.1953 Yunan Başbakanı Papagos Ankara’da. (16-20.Haziran)
29.Haziran.1953 Türkiye – Pakistan Kültür Anlaşması imzalandı.
08.Temmuz.1953 Din istismarı yaptığı gerekçesi ile Millet Partisi kapatıldı.
17.Temmuz.1953 Köy Kanununda esaslı değişiklikler yapıldı.
23.Temmuz.1953 6187 Sayılı Vicdan ve Toplantı Hürriyetini koruma Kanunu çıkarıldı.
27.Temmuz.1953 Kore Savaşı resmen sona erdi.
01.Ağustos.1953 Menderes, CHP İzmir İl Başkanlığına nezaket ziyaretinde bulundu.
04.Ağustos.1953 TEKSİF Kongresinde; Grev hakkı, Hastalık ve doğum izni, Yaşlılık Sigortası ile Sigorta teşkilâtında reform talepleri ile sürüldü.
26.Ağustos.1953 ABD Temsilciler Meclisi Dışişleri ve Ekonomik Politika Başkanı Rendall Türkiye’ye geldi. Yabancı sermaye yatırımları konusu görüşüldü.
10.Eylül.1953 Dünya Bankasından 9 milyon dolar kredi alındı.
13.Eylül.1953 Konya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
13.Eylül.1953 Amasya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
14.Eylül.1953 Kütahya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
24.Eylül.1953 Adapazarı Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
30.Eylül.1953 Fransa Başbakanı ve Dışişleri Bakanı resmi bir ziyaret için Türkiye’ye geldi.
05.Ekim.1953 TÜRKİYE; 40 oy ile BM GÜVENLİK KONSEYİ’ ne “ÜYE” seçildi.
08.Ekim.1953 Türkiye Çimento Sanayi Anonim Şirketi kuruldu.
11.Ekim.1953 Adapazarı Şeker Fabrikası törenle açılarak hizmete girdi.
24.Ekim.1953 Seyhan Barajının temeli atıldı.
10.Kasım.1953 Anıtkabir tamamlandı. ATATÜRK’ ün Aziz Nâşı devlet töreni ile nakledildi.
BASIN : Bugün yapılan muhteşem törenle Atamızın aziz nâşı toprağa verildi. Saat: 9’u 5 geçe başlayan tören 13.10’da bitti. Celâl BAYAR, Atatürk’ü bütün cephelerile belirten heyecanlı bir nutuk söyledi. Cumhurbaşkanı, nutkunu söylerken ağlıyordu.” ATATÜRK, seni sevmek, tebcil etmek her Türk vatanseverin milli ödevi ve namus borcudur.Bil ki, hakiki yerin, inandığın Türk Milleti’nin minnet dolu sinesidir. Nur içinde yat.”(Vatan, 10.Kasım.1953-Salı)
10.Kasım.1953 Selânik’te boş ve harap vaziyette olan Atatürk’ün doğduğu evin, orijinaline uygun olarak restorasyon çalışmaları tamamlandı ve törenle açılışı yapıldı.
20.Kasım.1953 Türkiye’de ilk otomobil mukavemet yarışı yapıldı. (İstanbul-Ankara-İzmir)
14.Aralık.1953 CHP malları kanunu çıktı. Menderes: “Eğer bu yaptığımızın hata olduğuna millet hükmedecekse, üç ay sonra seçimlerde hatamızın bedelini mertçe ödeyeceğiz.” Dedi.
AYRICA; Koç Grubu tarafından Egemak ve Haliç Bemis firma ve işletmeleri kuruldu.
-İktisadi sektörler, kamu hizmetleri, sanayileşme ve endüstriyel yatırımlar yönünden üretimde büyük artışlar sağlandı; Şehirleşme, Konut yapımı, Yol, Su, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama, baraj gibi konularda önemli yatırım ve yeni proje uygulamaları sürdürüldü.
-Türkiye Çimento Sanayi Türk Anonim Şirketi kuruldu.
-PTT işletmesi (ileri ve çağdaş bir statü ile) yeniden kuruldu.
-Azot Sanayi T.A.Ş. kuruldu.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1953 Döneminde, 4 yıllık ortalama.: DPT % 6.64 - DİE, 9.1
1954
18.Ocak.1954 5821 Sayılı Kanun değiştirilerek; 6224 sayılı “Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu” tadil edilmiş şekliyle çıktı. CHP’ liler ve dönem aydınları bu kanuna şiddetle karşı çıktılar.
18.Ocak.1954 Bayar’ın ABD gezisi. ( 18.Ocak.1954 – 03.Mart.1954 )
26.Ocak.1954 Türkiye Pakistan Askeri anlaşması imzalandı.
27.Ocak.1954 Toplantı-Gösteri ve Vicdan Hürriyetinin korunması hakkındaki Kanun kabul
edilerek yürürlüğe konuldu. Kanun No: 6287, Basın hürriyetini kısıtlayan engeller ortadan kaldırılarak çok seslilik getirildi.
27.Ocak.1954 Millet Partisi Kapatıldı. (Mahkeme, Dini esasa dayanan ve esas gayesini saklayan cemiyet olduğunu açıkladı.)
10.Şubat.1954 Cumhuriyetçi Millet Partisi kuruldu.
17.Şubat.1954 Kanunlardan Anayasaya aykırı hükümler çıkartıldı. 20.02.1950 tarih ve 5545 Sayılı Seçim Kanunu demokratik, güvenli ve istikrarlı bir hale getirildi. Hakim Teminatını içeren “GİZLİ OY AÇIK SAYIM” usulüne dair düzenleme yapılarak yargı gözetimi esas alındı. Seçim usulünde her hangi bir değişiklik yapılmadı. (24.04.1961 tarihinde bu kanun tamamen değiştirilerek 298 Sayılı Kanun olarak kabul edildi.)
18.Şubat.1954 Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu Kabul edildi.
18.Şubat.1954 Konrad Adenauer resmi bir ziyaret için Türkiye’ye geldi. (18/26 Şubat)
19.Şubat.1954 Pakistan ile Türkiye arasında askeri bir pakt imzalandı. Diğer ülkeler de pakta katılmaya davet edildi.
07.Mart.1954 Petrol Kanunu çıkartıldı. Kanun No: 6326
08.Mart.1954 Yeni ve kapsamlı bir Basın Kanunu çıkartıldı. Basın hürriyeti teminat altına
alındı. Kanun No: 5665
02.Nisan.1954 Türkiye-Pakistan arasında karşılıklı savunma anlaşması imzalandı.
07.Nisan.1954 Kütahya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
16.Nisan.1954 İnönü, İzmir konuşması : “Arkadaşlarım, devlet hayatında, siyaset hayatında,
hakikatin söylenmemesi, hakikati meydana çıkarmaya hal müsait değilse, mümkün
olabilir. Ve siyaset adamı düşünebilir. Ama bir siyaset adamı hiçbir zaman hakikatin zıddını söylemeyi göze alamaz.” (Muhalefette İ. İnönü, 1950-1956, s.265)
17.Nisan.1954 Çanakkale Şehitler Anıtı’nın temeli atıldı.
19.Nisan.1954 Susurluk Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
23.Nisan.1954 BATMAN Petrol Rafinerisi hizmete açıldı.
26.Nisan.1954 Susurluk Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
14.Mayıs.1954 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) Kuruldu.
17.Mayıs.1954 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ
17.Mayıs.1954 III. MENDERES HÜKÜMETİ, ( 17.Mayıs.1954 – 09.Aralık.1955 )
09.Haziran.1954 Pakistan Başbakanı Türkiye’ye geldi. Bölgesel savunma konuları görüşüldü
11.Haziran.1954 TBMM Türkiye-Pakistan antlaşmasını onayladı. Bağdat Paktının temelleri atıldı.
30.Haziran.1954 Kırşehir İlçe oldu.
18.Temmuz.1954 Kanada’dan karşılıksız (hediye) olarak alınan Sabra marka tepkili av uçaklarının ilk partisi olan 82 adet’i törenle teslim alındı.
09.Ağustos.1954 Balkan Paktı imzalandı.
21.Ağustos.1954 Kıbrıs Sorunu gündeme gelmeye başladı. Yunanistan, (ENOSİS) Kıbrıs’ın bağımsızlığı talebini BM’ e götürdü. BM konuyu reddetti ve gündemine almadı. Yunanistan’ın girişimi akim kaldı. Türkiye bu konuda çok hassas. Olaylar takip ediliyor. Toplumlar arasında gerilim ve gerginlik başladı.
24.Ağustos.1954 Türkiye’ de, Kıbrıs Kültür Derneği kuruldu.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda izah edilen Türkiye’nin Kıbrıs tezi, siyasi komisyonda kabul edildi.
31.Ağustos.1954 Kıbrıs Milli Türk Federasyonu Başkanı Faiz KAYMAK Başkanlığında üç kişilik heyet Ankara’ ya gelerek, Hükümetle çeşitli temaslarda bulundu.
06.Eylül.1954 Konya Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
08.Eylül.1954 Kütahya Şeker Fabrikasının Açılışı yapıldı.
11.Eylül.1954 Erzincan Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
11.Eylül.1954 Ankara’ da “Kıbrıs Türk’tür” komitesi kuruldu. Kuruluş münasebetiyle, Türkiye Milli Talebe Federasyonu tarafından, Gazeteciler lokalinde yapılan toplantıya şu kuruluşlar iştirak ettiler :
1. Türk-İş Federasyonu, 2. Milli Gençlik Komitesi, 3. Türk Devrim Ocakları, 4. Ankara Fikir Kulübü, 5. Kıbrıs Türk Kültür Derneği, 6. Şoförler Cemiyeti 7. Tabipler Derneği, 8. CHP ve DP Gençlik Kolları, 9. (diğer) bütün Siyasi parti temsilcileri
16.Eylül.1954 Afyon Çimento Fabrikasının temeli atıldı.
17.Eylül.1954 Tunçbilek Termik Elektrik Santralinin temeli atıldı.
18.Eylül.1954 Eskişehir Çimento Fabrikasının temeli atıldı.
18.Eylül.1954 Kütahya Şeker Fabrikasının Açılışı yapıldı.
19.Eylül.1954 Konya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
21.Eylül.1954 Suluca Şeker Fabrikasının açılışı yapıldı.
21.Eylül.1954 Amasya / Suluca Şeker Fabrikasının Açılışı yapıldı.
22.Eylül.1954 Erzurum Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
25.Eylül.1954 Kıbrıs Konusu Birleşmiş Milletlerde tartışıldı.
28.Eylül.1954 İnönü Kıbrıs konusunda bir demeç vererek“Kıbrıs’ın statükosunda değişiklik yapılmasının kat’i surette aleyhindeyiz. Kıbrıs bu günkü idare, yanı İngilizler elinde kalmalı ve Yunanistan’ın idaresine verilmemelidir.” Dedi.
29.Ekim.1954 Dr. Hikmet KIVILCIMLI “Vatan Partisi’ni” kurdu.
14.Kasım.1954 2. Darbe teşebbüsü. (Yzb. Süreyya YÜKSEL ve Turan OKAN grubu)
Komuta düzeyinde bazı değişiklikler yapıldı.
24.Kasım.1954 Kütahya Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
01.Aralık.1954 Malatya Şeker Fabrikasının temeli atıldı.
10.Aralık.1954 İlk Milli Petrol Şirketi olan TÜRKİYE PETROLLERİ A.O. kuruldu.
14.Aralık.1954 BM Kıbrıs konusunu görüşmeye başladı. Selânik’te Atatürk’ün evi önünde Atatürk’e karşı gösteriler yapıldı.
21.Aralık.1954 Almanya Türkiye ye 225 milyon marklık investisman/yatırım kredisi açtı.
25.Aralık.1954 Bütünüyle onarılıp, restore edilen İstanbul, Kpalıçarşı törenle hizmete açıldı.
AYRICA; -Köy Enstitüleri ismen kapatıldı ve bütünüyle “Öğretmen Okuluna” dönüştürüldü.
-Koç Grubu tarafından; Bozkurt, Kavel, Migros ve Türkay firma ve işletmeleri kuruldu.
-İktisadi, sınai, tarım, ticaret, bilim-eğitim,endüstri ve teknoloji sektörlerinde gelişmeler devam ettirildi. Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yeni ve büyük projeler ve yatırımlar yapıldı. Diğer kamu sektöründe yeniden yapılanma ve genel rehabilitasyon çalışmalarına hız verildi. Eğitim ve sağlık sektöründe yeni ve büyük açılım, atılım ve yatırımlar yapıldı.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1954 Döneminde, 5 yıllık ortalama.: DPT % 7.20 - DİE, 9.4
1955
06.Ocak.1955 Başbakan Menderes Suriye, Lübnan ve İran’a bir dış geziye çıktı.
12.Ocak.1955 Türkiye-Irak ortak bildirisi (pakt) yayımlandı. MENDERES; “Orta Doğuda istikrar ancak NATO ile birleşerek mümkündür” dedi.
02.Şubat.1955 İnönü : “DP’ nin Ortadoğu siyasetini destekliyorum” dedi.
14.Şubat.1955 İzmir – Alsancak Limanı’nın temeli atıldı.
16.Şubat.1955 BAYAR, Pakistan’a gitti.
24.Şubat.1955 Türk – Irak anlaşması imzalandı.
24.Şubat.1955 BAĞDAT PAKTI İmzalandı; (Türkiye, İran, Irak ve ABD arasında)
13.Mart.1955 “Turkey: An Economic Apparaisal” kitabının yazarı Thornburg Türkiye’ye danışman olarak geldi.
23.Mart.1955 TC Hükümeti olarak, Ürdün Ordusuna bağışlanan eğitim ve savaş uçakları yapılan bir törenle Ürdün Krallığı’na teslim edildi.
31.Mart.1955 Lübnan Başbakan ve Cumhurbaşkanı Türkiye de.
01.Nisan.1955 İngiltere Bağdat Paktına katıldı.
01.Nisan.1955 Yunanistan silâhlı kuvvetlerinden Albay Grivas, Kıbrısta terörist örgüt EOKA’ nın başına geçti. Eoka Kıbrıs ta insan öldürmeye başladı. İlk kurbanlar İngiliz polis ve askerleri. Türkler ve Rumlar arasında gerilim.
04.Nisan.1955 Türkiye’nin ilk traktör Fabrikası olan “TÜRK TRAKTÖR” Ankara da kuruldu ve Başvekil Adnan Menderes tarafından hizmete açıldı. (Bu fabrika, 1941yılında Ankara-Etimesgut’ da kurulan Uçak fabrikası ile 1948’de yine Ankara da yapılan Uçak Motorları fabrikasının makine, teknik ekipman ve donanımları birleştirilmek suretiyle; MKE ve Lisansör firma Amerikan Minneapolis Moline Şirketi tarafından oluşturulmuştur.) Açılışta fabrikada üretilen ilk traktör Adnan MENDERES’ e hediye edildi. Ancak, Menderes traktör bedelini derhal ödemek suretiyle bu güne ve geleceğe dönük örnek ve önder bir davranış sergiledi.
14.Nisan.1955 İnönü ve Menderes dostça bir görüşme yaptı.
18.Nisan.1955 Türkiye Bandung Konferansına katıldı. Fatin Rüştü ZORLU bu toplantıda önemli bir konuşma yaparak, özellikle kominist tehlikesi üzerinde durmuş ve tarafsızlık politikasını kınayarak konferansa katılanları uyarmıştır.
21.Nisan.1955 Kıbrıs Öğrenci Mitingi ayaklanmaya dönüştü.
25.Nisan.1955 Hirfanlı Barajı’nın temeli atıldı.
04.Mayıs.1955 Türk-Amerikan Atom Antlaşması imzalandı.
13.Mayıs.1955 Petrol Kanununda değişiklik yapıldı. CHP olumlu oy kullandı.
11.Haziran.1955 Fatin Rüştü Zorlu Amerika’ya gitti. 300 milyon dolar kredi talebimize red.
15.Haziran.1955 Bayar Lübnan’a gitti.
22.Haziran.1955 EOKA 3 Kıbrıslı Türk Polisi öldürdü. Ada da iki toplum arasındaki gerilim huzursuzluk ve gerginlik doruğa ulaştı. Türkiye’ de halk tepkili.
23.Haziran.1955 Kıbrıs konusunda CHP ve Gençlik Kolları DP’ye desteklediğini bildirdi.
23.Haziran.1955 Yaşar Kemal, toprak ve tarım reformuna karşı çıktı.
26.Haziran.1955 Irak Kralı İstanbul da. Pakistan, Türkiye-Irak paktına katılacak.
30.Haziran.1955 İngiltere, Türkiye ve Yunanistan’ı Kıbrıs sorununu görüşmek üzere Londra’ ya davet etti.
01.Temmuz.1955 Pakistan Başbakanı, Pakistan’ın pakta katılacağını ilân etti.
02.Temmuz.1955 Türkiye, Kıbrıs konusu ile ilgili olarak Londra ya gitmeyi kabul etti.
11.Temmuz.1955 Hükümet, Kıbrıs konusunda tahrik ve kışkırtmaların durdurulması ile ilgili olarak Yunanistan a sert bir nota verdi.
15.Temmuz.1955 Thurnburg raporu yayımlandı.
23.Temmuz.1955 EOKA’ nın 28 Ağustos günü Türklere karşı kitlesel bir katliama girişeceği iddiaları üzerine Türkiye; İngiltere’ye uyarıcı bir nota verdi.
25.Temmuz.1955 İzmit Dikişli boru Fabrikasının temeli atıldı.
27.Temmuz.1955 Fuad Köprülü Başbakan Yardımcısı, F. Rüştü Zorlu Dışişleri Bakanı oldu.
24.Ağustos.1955 Başbakan Adnan MENDERES, Kıbrıs konusu ile ilgili olarak İstanbul Liman lokantasında çok önemli bir konuşma yaptı.Muhalefet hükümeti destekliyor.
VATAN : “Başvekil, Kıbrıs Anadolu’nun devamından ibarettir, Adadaki Rumların şuursuz, hainane ve caniyane bir teşebbüsü karşısında ırkdaşlarımız müdafaasız kalmayacaktır. ” Dedi.
HÜRRİYET : Adnan Menderes’in beyanatı Atina da panik uyandırdı.
27.Ağustos.1955 Fatin Rüştü ZORLU, “Kıbrıs ta değişiklik yok. Aksi taktirde Lozan değişir.”
29.Ağustos.1955 Kıbrıs sorunu ile ilgili olarak Londra Konferansı başladı.
01/02.Eylül.1955 İstanbul da ki rumca gazeteler tahriklere başladı. Özellikle, Apoyevmatini.
05/06.Eylül.1955 İstanbul’da uluslar arası Kriminoloji toplantısı başladı. 12 Eylül 1955 günü yapılacak IMF toplantısı için davetliler gelmeye başladı. Londra da 3-5 bin Türk Kıbrıs Türk toplumu lehine ve Yunanistan aleyhine gösteri yaptı.
Fatin Rüştü Zorlu Mac Milan ile öğle yemeğinde buluştu. ABD ve NATO müttefiklerimizin Kıbrıs buhranı konusunda dikkatleri çekildi. Aynı gün İstanbul’da gerginlik başladı. Patrikhaneye “Kıbrıs Türktür” levhası asıldı.
06.Eylül.1955 Atatürk’ün Selânik teki evine bomba atıldı. Hasar büyük. Ayrıca, evin önünde Yunanlılar tarafından nümayiş yapıldı. Türkler taciz edildi. Haber Türkiye de infial etkisi yarattı. Bazı Gazeteler bir günde 2-3 baskı yaptılar.
06/07.Eylül.1955 İstanbul’da olaylar. Selânik’te Atatürk’ün doğduğu evin bombalanması ve önünde protesto gösterisi yapan Yunanlılara tepki. (Beyoğlu-Tünel-Taksim)
İstanbul ve İzmir’de sıkıyönetim ilân edildi.
YORUM : “6 Eylül 1955” Türkiye de yaşanmış bir olaydır. Aktörleri Türkiye Cumhuriyeti’nin vatandaşlarıdır. Çeşitli nedenlerle, azınlık olarak yaşayan Rum vatandaşların malları tahrip ve kısmen talan edilmiştir. Bu bağlamda kiliseler yakılmış, üç Rum vatandaş öldürülmüş (ve/veya ölmüş) ve mezarlıklar bile kazılmış, tahrip edilmiştir. Bu hareket, Selânik olaylarına bir tepki olarak (spontane) kendiliğinden meydana gelmiştir. Demokrat Parti ile hiçbir ilgisi ve alâkası yoktur. Ancak, 27 Mayıstan sonra tüm olaylar ve olumsuzlukları DP’ye fatura eden zihniyet, (CHP-AKİS-MBK) 6 Eylül 1965’
in faturasını Adnan Menderes ve Fatin Rüştü Zorlu’ ya çıkartmıştır. Bu sadece çok haksız bir suçlama değildi. Aynı zamanda çok anlamsızdı. O tarihte İstanbul Emniyet Müdür Yardımcısı ve sonradan CHP Milli Eğitim Bakanı olan Necdet UĞUR bu olaylar hakkında, 1994 yılında; “Bu spontane bir hareket idi. Kendiliğinden meydana gelmişti. Sonradan nitelik değiştirdi” demiştir. En doğru teşhis budur. Bu nedenle, 6 Eylül milletin sorunudur. En önemli gerçek, İstanbul da yaşayan Rumların bu olay nedeni ile bize karşı kin beslememiş olmalarıdır. Bunun kanıtı 1957 seçimlerinde Rumları DP’ye oy vermiş olmaları ve kendi aralarından iki milletvekili seçtirmiş bulunmaları ve 1959 Türkiye-Yunanistan barışıdır.
07.Eylül.1955 Susurluk Şeker Fabrikasının açılışı yapıldı.
08.Eylül.1955 Kıbrıs Türk’ tür Cemiyeti olaylar nedeniyle kapatıldı.
19.Eylül.1955 Elazığ ŞEKER Fabrikasının temeli atıldı.
19.Eylül.1955 BAYAR İran’a gitti.
22.Eylül.1955 BM Kıbrıs konusunu gündemine almadı.
23.Eylül.1955 Pakistan Bağdat Paktına katıldı.
28.Eylül.1955 Susurluk Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
06.Ekim.1955 Soma Termik Santralinin temeli atıldı.
07.Ekim.1955 Kemer Barajı ve Hidroelektrik Santralinin temeli atıldı.
23.Ekim.1955 Genel Nüfus Sayımı yapıldı. Türkiye Nüfusu : 24. 109. 641
1950 –1955 arası nüfus artışı : 3.162.453
02.Kasım.1955 Bayar Ürdün’e gidiyor.
06.Kasım.1955 Kayseri Şeker Fabrikasında üretime başlandı.
20.Kasım.1955 Menderes Bağdat’ da.
25.Kasım.1955 İstanbul Kapalıçarşının son bölümlerinin’de onarımı tamamlanarak hizmete açıldı.
25.Kasım.1955 İzmit Dikişli Boru Fabrikasının temeli atıldı.
09.Aralık.1955 IV. MENDERES HÜKÜMETİ, (09.Aralık.1955 – 25.Kasım.1957 )
13.Aralık.1955 Hükümet Programı meclis grubuna sunuldu. 14.12.1955 TBMM’de güvenoyu.
16.Aralık.1955 İnönü, Mecliste yeni Menderes Hükümeti ile ilgili konuşması : “Garplı manası ve prensipleriyle demokratik rejim ve çok partili siyasi hayat Türkiye’de kurulabilir mi ? yerleşebilir mi ? Bu sual, hususiyle son iki seneden beri içerde ıstıraplı, dışarda meraklı bir şüphenin konusudur. Benim kanaatimce son olaylar demokrasi’ yi kat-i olarak selamete çıkaracak bir istikamete bizi yöneltmiştir. (İnönü, İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları, 1939-1960, s.153)
18.Aralık.1955 Ankara ve İzmir de sıkıyönetim kaldırıldı.
18.Aralık.1955 Türkiye Milli Futbol Takımı, Portekiz’i 3-1 yendi.
20.Aralık.1955 Hürriyet Partisi kuruldu.
AYRICA; -Koç Grubu tarafından; Arçelik, Büro Malzemesi, Mesan, Koçtaş, Tormak, Plasko, Turistik İşletmeler, Ansan, Ankara Tesisat Ltd. Şti., Türk Demir --Döküm firma ve işletmeleri kuruldu.
-Dr. İ. Etem ULAGAY ilâç Sanayi kuruldu.
-İktisadi sektörler ve kamu hizmetleri yönünden; Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yeni ve büyük projeler hazırlandı. Yeni ve büyük yatırımlara hızla devam edildi. Halkın gelir ve refah düzeyi yükseldi.
-Türkiye Demir Çelik İşletmeleri A.Ş. yeni statü ile kuruldu.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 5.6
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1955 Döneminde, 6 yıllık ortalama.: DPT, % 7.54 - DİE, 8.6
1956
23.Ocak.1956 Ankara Fikir Kulübü toplantısı. Hükümetle Üniversitelerin arası açılmaya başladı. Hükümetle muhalefetin arası açık.
24.Ocak.1956 Türkiye’de İlk Özelleştirme ( Türk Hava Yolları A.O.)
25.Ocak.1956 Fuat KÖPRÜLÜ TBMM’de, Kıbrıs konusunda konuştu. Yunanistan a tepki.
02.Şubat.1956 Türk Eczacılar Birliği kuruldu.
28.Şubat.1956 6/7 Eylül 1955 tarihinde İstanbul ve İzmir’de Vuku Bulan Hadiselerde Zarar Görenlerin Zararlarının Ödenmesi Hakkında Kanun çıkartılarak, zararlar tazmin ve telâfi edildi.
18.Mart.1956 Menderes Pakistan’a gitti.
08.Nisan.1956 Seyhan Barajı ve Hidroelektrik santralı açılarak törenle hizmete girdi.
11.Nisan.1956 SSCB Türkiye’ye ekonomik yardım teklifinde bulundu.
16/19.Nisan.1956 Tahran da (İran) Bağdat Paktı Konferansı yapıldı. ABD, Paktın ekonomik komitesine katıldı.
07.Haziran.1956 Basın Kanununda sertlik eğilimli değişiklikler yapıldı.
17.Haziran.1956 Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu değişti.
19.Haziran.1956 Fuat KÖPRÜLÜ Dışişleri Bakanlığından istifa etti.
08.Temmuz.1956 CHP-CMP ve HP, DP’ye karşı iş birliği açıklaması yaptı.
09.Temmuz.1956 ABD Başkan Yardımcısı NİXON Ankara ya geldi.
11.Temmuz.1956 Pakistan Kıbrıs konusunda Türkiye’yi desteklediğini açıkladı.
12.Temmuz.1956 DP Meclis Grubu Kıbrıs konusunda bildirge yayınladı.
15.Temmuz.1956 Pakistan Cumhurbaşkanı Mirza Türkiye’de.
25.Temmuz.1956 Menderes Karaşi üzerinden Afganistan’a gitti.
13.Ağustos.1956 Orta Okullara zorunlu Din Dersleri konuldu.
16.Ağustos.1956 Süveyş konusunda Londra konferansı. Türkiye Cumhuriyeti katıldı. Nasır (Mısır) ve Yunanistan katılmadı.
24.Ağustos.1956 Orman Kanunu çıkartıldı.
30.Eylül.1956 Erzincan Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
30.Eylül.1956 Erzurum Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
01.Ekim.1956 Elazığ Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
02.Ekim.1956 Malatya Şeker Fabrikası hizmete açıldı.
27.Ekim.1956 İnönü; “Garp medeniyet alemi içinde aynı hayat tarzını takip eden bir millet olarak bulunmak bizim hayat ve selâmet şartlarımızdandır. Medeniyetin demokratik hayat tarzından ayrılarak siyasi ve askeri tertipler sayesinde aynı aile içinde kalıp sağlam itibarı ve kader birliğini temin etmek mümkün olabileceğini sanmak yanlış hesaptır ve milletimizin istikbali için tehlikeli derecede yanlış hesaptır.” (İnönü, Muhalefette İsmet İnönü, 1956-1959, s.12)
03.Kasım.1956 Tahran da Bağdat Paktı toplantısı.
06.Kasım.1956 Menderes Tahran’a gitti.
10.Kasım.1956 ODTÜ Kuruldu.
18.Kasım.1956 Menderes Bağdat’a gitti.
23.Kasım.1956 Türkiye, Tel-Aviv Elçisini geri çekti.
24.Kasım.1956 Irak-Suriye sınır kapısı kapatıldı. Türkiye Radyosu ve basını, Mısır ve Suriye’yi koministlikle suçladı.
27.Kasım.1956 CHP Ankara İl Kongresi’nde İnönü’nün yaptığı konuşma: “Demokrasi rejimini reddettiğimiz veya bizim muhitimize uymadığını iddia ettiğimiz zaman artık medeniyet alemi içinde bir uzuv olmak vasfını manen kaybederiz. Amma devletlerin medeniyet seviyesinde birbirine eş olan veya olmayan gözlerle baktıkları da bir gerçektir. Demokratik rejimi, insan haklarını daha geniş ehemniyette bir milli mevzu olarak idaremize esas addetsek çok daha doğru olur. (Age.,)
01.Aralık.1956 Polatkan Maliye Bakanı oldu.
01.Aralık.1956 Türk Silâhlı Kuvvetleri Suriye sınırında manevralar yaptı.
02.Ararlık.1956 Sarıyar Barajı hizmete açıldı.
04.Aralık.1956 Hürriyet Partisi 32 Milletvekili ile Ana Muhalefet Partisi oldu.
11.Aralık.1956 Menderes’in katıldığı NATO toplantısında Kıbrıs sorunu görüşüldü. (Paris)
16.Aralık.1956 İstanbul da, İngilizlerle Kıbrıs konusunda görüşmeler yapıldı. İstanbul dan geçen Nehru, Kıbrıs için (Türkiye aleyhine) self determinasyon önerdi.
19.Aralık.1956 Londra Kıbrıs için “dahili muhtariyet veren bir anayasa” önerdi. Atina bu öneriyi derhal reddetti.
AYRICA; -Koç Grubu tarafından; Beko, Bursan, Bürokur, Kor, Fer, Metaş, Porsuk, Organizasyon Ltd. firma ve işletmeleri kuruldu.
-Sabancı Grubu tarafından yapılan Adana, BOSSA Celâl Bayar tarafından açıldı.
-İktisadi sektörler ve kamu hizmetleri yönünden; Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde artışlar devam etti. Baraj, Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, şehirleşme, eğitim ve sağlık tesisleri kuruluşu, enerji, sulama gibi konularda yeni yatırım ve büyük proje uygulamaları sürdürüldü.
-Türkiye Yem Sanayi A.Ş. kuruldu.
-Sezai Türkeş ve Fevzi Akkaya tarafından SİF kurularak, iş makinaları imalât, ithalat ve ihracatı sahasında faaliyet gösterilmeye başlandı.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 17.5
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1956 Döneminde, 7 yıllık ortalama.: DPT, % 7.79 - DİE, 9.1
1957
05.Ocak.1957 Eissenhower Doktrini açıklandı. Hedef: Ortadoğu’yu kominizme karşı savunmak olarak açıklandı.
19.Ocak.1957 Ankara da Bağdat Paktı toplantısı. RCD’ nin temelleri atıldı.
21.Ocak.1957 Kıbrıs’ta Türklere yönelik saldırılar başladı.
28.Ocak.1957 Menderes Libya’da.
06.Şubat.1957 Menderes, Kıbrıs ta ki durumu vahim bir şekle sokmaktan Yunanistan’ı suçladı. “Yunanistan Kıbrıs’a silah ve adam göndermek suretiyle adada tedhişçilik yaratmış .. Bu milletler arası bir skandal dır.”
07.Şubat.1957 Menderes: “Kıbrıs hakkında statükonun muhafazasına taraftar olamayız.” Dedi.
14.Şubat.1957 Kocatepe Camii’nin projesi tamamlandı. Yer tahsisi yapıldı veİnşaası amacıyla dernek kuruldu. Başvekil Adnan MENDERES 100.000 TL. şahsi bağışladı. ( Temel Ekim 1968’de atıldı. 1998’ de inşaatı tamamlandı. )
18.Şubat.1957 Kıbrıs Müzakereleri BM’de başladı. Yunanistan önerilerini geri aldı.
07.Mart.1957 NATO Başkomutanı Norstad Ankara’ da. Türk Ordusu güçleniyor.
21.Mart.1957 Anadolu Tasfiyehanesi A.Ş. kuruldu. ATAŞ Rafinerisinin (Mersin) yapımı plânlandı ve programa alındı. (BP,Shell,Turcas) Kapasite: 3.2 milyon ton/yıl
27.Mayıs.1957 Sanayii Bakanlığı kuruldu. Bakan : Sebati ATAMAN ( Vekaleten )
06.Nisan.1957 Eskişehir Çimento Fabrikası hizmete açıldı.
08.Nisan.1957 TBMM, Atatürk Orman Çiftliği’nin 1950 dekarının satılabilmesine karar verdi
17.Nisan.1957 Makarios Atina’da konuk bir devlet adamı olarak karşılandı !?
17.Nisan.1957 Afgan Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Ankara’da.
22.Nisan.1957 Türk Basını Makarios’un New York’ta ağırlanmasını protesto etti.
03.Mayıs.1957 Menderes Kıbrıs konusunda muhalefetten birlik, beraberlik istedi ve taksim tezini ileri sürdü.
05.Mayıs.1957 Alman Cumhurbaşkanı Ankara’da.
15.Mayıs.1957 Almanya’nın en büyük sanayicisi KRUPP Ankara’da. 80 milyon dolarlık yatırım anlaşması söz konusu.
25.Mayıs.1957 Menderes “Erken Seçim” sözü verdi.
26.Mayıs.1957 Adana Çimento Fabrikası hizmete açıldı.
27.Mayıs.1957 Sanayii Bakanlığı Kuruldu. İlk Bakan Sebati ATAMAN
29.Mayıs.1957 Menderes Bağdat Paktı Bakanlar Konseyi toplantısına katılmak üzere
Bağdat ve Karaçi’ ye gitti.
31.Mayıs.1957 Kasım GÜLEK; Seçime gidiliyor.DP ile bahar havası bitti. Yaz geldi.
03.Haziran.1957 Milli Güreşçilerimiz Dünya şampiyonasında birinci oldu.
03.Haziran.1957 Türkiye İş Bankası heyeti tetkik için Rusya’ya gönderildi.
12.Haziran.1957 Kırşehir yeniden il yapıldı.
17.Haziran.1957 Erzurum ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ kuruldu.
10.Temmuz.1957 Kıbrıs’ da Devlet Destekli “Türk Mukavemet Teşkilatı” kuruldu.
15.Temmuz.1957 THY Anonim Ortaklığına İngiliz BOAC yarım milyon sterli ile % 6.5 oranında ortak oldu. Ayrıca, 1.5 milyon sterli kredi verdi.
28.Temmuz.1957 Fatin Rüştü ZORLU Devlet Bakanı oldu.
31.Temmuz.1957 İş Bankası Heyeti SSCB’nden döndü. SSCB Türkiye’ ye 300 milyar kredi önerdi.
08.Ağustos.1957 Kastamonu Şeker Fabrikasının temeli atıldı.( Açılış : 14.10.1963 )
07.Eylül.1957 Fuat KÖPRÜLÜ Demokrat Partiden istifa etti.
08.Eylül.1957 Muhalefet, işbirliği adı altında “husumet cephesi” oluşturmaya başladı.
Emin KALAFAT (DP) : İşbirliği adı altında meşru iktidara karşı husumet cephesi kurmak isteyen üç muhalif partinin müşterek tebliği bir tarih vesikasıdır. Milli iradenin suni tertipler ve müeyyidesiz beyannamelerle değiştirilebileceğini sanmak, Türk milletine karşı bir bühtandır.
14.Eylül.1957 Rusya, Suriye sınırına yapılan yığınak ve tatbikatlar nedeniyle TC’ yi tehdit etti.
20.Eylül.1957 Muhalefetin işbirliği konusundaki anlaşması bozuldu.
Kasım KÜFREVİ tekrar Demokrat Partiye geri döndü.
04.Ekim.1957 Menderes Rusya’nın vetosuna cevap verdi ve Rusya‘nın Ortadoğu da ki olumsuz ve Türkiye aleyhine olan siyasetine son vermesini istedi.
09.Ekim.1977 Suriye, Türkiye ye nota verdi. Konu askeri yığınak.
11.Eylül.1957 İnönü; Türkiye ekonomik ve siyasal buhran içindedir.
13.Eylül.1957 Celâl Bayar İnönü’ye çattı. “DP olmasa tıpkı 12 ada gibi Kıbrıs da gidecekti” dedi.
11.Ekim.1957 Afyon Çimento Fabrikası açıldı.
25.Ekim.1957 İstanbul’ da Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu törenle açıldı.
27.Ekim.1957 GENEL MİLLETVEKİLİ SEÇİMLERİ
01.Kasım.1957 Celâl BAYAR çok kısa bir konuşma ile TBMM’ni açtı. Ankara da siyasi hava çok gergin. Üniversitelerin açılış merasimlerinde olaylar. “27 Mayıs Süreci Başlıyor.”
15.Kasım.1957 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ
25.Kasım.1957 V. MENDERES HÜKÜMETİ, ( 25.Kasım.1957 – 27.Mayıs.1960 )
Basın-Yayın ve Turizm Bakanlığı ile İmar ve İskân Bakanlığı Kuruldu.
01.Ararlık.1957 5. MENDERES HÜKÜMETİ kurularak güvenoyu aldı.
04.Aralık.1957 Hükümet Programı TBMM’de okundu. (CHP ılımlı)
09.Aralık.1957 Kıbrıs sorunu BM’de.
10.Aralık.1957 Ankara da Bağdat Paktı toplantısı.
13.Aralık.1957 Kıbrıs konusunda; Irak dahil bütün Arap ülkeleri BM’de Türkiye aleyhine ve Yunanistan lehine oy kullandı.
AYRICA; -Koç Grubu tarafından, Demir Export , Belde, firma ve işletmeleri kuruldu.
-M. Nevzat İlâç Sanayi kuruldu.
-Gripin Necip Akar Koll. Şti. kuruldu.
-İktisadi, sanayi ve endüstriyel sektörler ile kamu hizmetleri yönünden ; Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yatırımlara devam edildi.
-Türk Hava Yolları’na 686 koltuk kapasiteli 28 adet uçak satın alındı.
-THY’ na “BOAC” ortak oldu. Filoya 5 adet Viscount uçağı daha eklendi.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 17.5
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1957 Döneminde, 8 yıllık ortalama.: DPT, % 7.78 - DİE, 8.9
9 ŞUBAT OLAYI:
1957 yılında, Kurmay Binbaşı Samet Kuşçu, darbe yapma hazırlığı içinde olan bazı arkadaşlarını Demokrat Parti yetkililerine ihbar etti. Konu askeri mahkemeye intikal etti. Darbeciler beraat ederken, ihbarı yapan Samet Kuşçu, mahkûm oldu. Ordu içinde oluşan cuntaların eli kolu uzundur; güçlü mihraklarla temasları vardır. Bu yüzden, 9 Subay Davası'nda, darbenin içinde olanlar kolaylıkla beraat edebilmiştir. Hiçbir ülkede, disiplin suçları haricinde, askeri mahkemenin yetkisi bulunmamaktadır. Darbe teşebbüsü içinde olanları ya da psikolojik harekât kapsamında "Meşru hükûmeti nasıl yıkarız" diye ince planlar yapanları veya yaptığı söylenenleri, askeri yargıya teslim edemezsiniz. Bu bakımdan, Ergenekon Savcısı Zekeriya Öz'ün, Kurmay Albay Dursun Çiçek'in ifadesini almasını memnuniyetle karşılıyoruz. Dava, mutlaka, sivil mahkemede görülmeli. Askeri hâkimlerden kuşkumuz yok elbette ama işin tabiatı icabı, zaman zaman emir-komuta zinciri, adalet üzerinde egemenlik kurabilir. (Nazlı Ilıcak)
9 SUBAY OLAYI :
Bugünü anlamak için 51 yıl geriye gidelim. "9 Subay Olayı" nı unuttunuz mu? İşte o gün yaşananlar ve sonrası...
51 yıl önce askerî mahkeme darbecileri beraat ettirmişti
Bugün olan bitenleri daha net anlayabilmek için yakın tarihe bakmak da şart. Darbe hücrelerinin askerî ve sivil bünyeye nasıl yayıldığı, kullandıkları şifreler, attıkları adımlar ve askerî hakim ve savcıların acele, taraflı ve tartışmalı kararları 51 yıl önce bir kere daha yaşanmıştı.
Hükümetin çıkardığı askerî mahkemeyi sivil yargıya bağlayan kanun, yıllardır konuşulan ama bir türlü cesaret edilip fiiliyata geçirilemeyen ezelî dertlerimizden biriydi. Nitekim Demokrat Parti'nin ilk Milli Savunma Bakanı Refik Şevket İnce –kendisi iyi bir hukukçuydu ve Atatürk döneminde 13 ay Adalet Bakanlığı yapmıştı- askerî ve sivil mahkemelerin birleştirilmesini ve iki ayrı yargılama sisteminin demokrasiye sığmayacağını savunuyordu. Bekleneceği gibi bu tehlikeli girişim, ordunun baskısıyla karşılaştı ve sonuçta Bakan İnce, koltuğundan oldu.
150 yıllık darbe tarihimize baktığımızda iki geniş parantez gözümüze çarpıyor. Bir, II. Abdülhamid'in 33 yıllık hükümranlığında askerî darbe yapılmamıştır, bir de Cumhuriyet'in kuruluşundan 1960'a kadar geçen 37 yılda. Bu iki 'sivil' parantez haricinde öyle dönemler yaşandı ki, neredeyse darbecilik normal, sivil yönetim anormal hale geldi.
Ergenekon soruşturması sürecinde bir kere daha gördük ki, Türkiye adeta darbe fideliğine dönmüş durumda. İlk modern darbe girişimimiz olan 1859 Kuleli Vak'ası'ndan beri hal ve gidişatı iyi görmeyen birileri, meseleyi kökünden çözmek üzere darbeye karar verip harekete geçiyorlar.
Şifrelerin bile geçmişten alındığını fark etmişsinizdir. 27 Nisan bildirisi, II. Abdülhamid'in tahttan indirildiği gün yayınlandı. Geçen yıl sabotajların başlatılacağı 7 Temmuz ise Şemsi Paşayı vurdukları gündü. 1957'de darbecilerin ilk toplantılarını yaptığı Üsküdar'daki konak, 31 Mart'ı bastırmaya gelen Hareket Ordusu'nun başındaki Mahmud Şevket Paşa'ya aitti vs.
Şimdi gelelim 9 Subay olayına...
1957 sonları. Konakta toplanan darbeci subaylar bir "büyük baş" arayışındadırlar. Yeminler edilir, planlama yapılır; ihanet edenlere ölüm cezası verilmesine kadar pek çok karar alınır. Bir yönetim kurulu oluşturulur. Başkanlığa, o sırada yarbay olan Faruk Güventürk getirilir. Alınan bir başka karara göre ise o sırada Milli Savunma Bakanlığı koltuğunda oturan Şem'i Ergin'e hareketin başına geçmesi teklifi götürülecektir. İyi ama nasıl?
Randevu alınır ve Bakan'la görüşmeye gidilir. İşin garibi, ihtilalin başına geçmesi teklif edildiğinde Ergin teklifi kabul etmemişti gerçi ama girişimi büyük bir olgunlukla karşılamış(!), bu da darbecileri rahatlatmıştı. Onun bu tavrını "İstemem, yan cebime koyun" şeklinde yorumlayan Güventürk, en kısa zamanda bir darbe planı hazırlayıp bizzat Bakan'a götürdü. Ancak o gün Ergin makamında yoktu. Bunun üzerine plan, Bakan'a ulaştırılmak üzere bir subaya teslim edildi. Fakat ne olduysa ondan sonra oldu ve Yarbay Güventürk'ün tutuklandığı haberi darbecilerin paniğe kapılmasına yol açtı.
Darbecilerin başlarına geçme teklifinde bulundukları Mlilli Savunma Bakanı Şem'i Ergin, CHP yanlısı yayınlarıyla tanınan Akis'in kapağında kendisine yer bulabilen nadir DP'lilerdendi (24 Ocak 1959 tarihli sayının kapağı)
Şimdi ne olacaktı? Ya darbe planı ele geçerse?
Subay Sezai Okan, elindeki darbe planını sigara küllüğünde yaktı. Ancak bir nüshası da Güventürk'ün bürosundaydı. Yakalanırsa her şey bitecekti. Kendisini tutuklamak üzere hakim yüzbaşı ve şifre subayı ile birlikte gelen Polatlı Topçu Okulu Komutan Yardımcısı Albay Adil Türkoğlu'ndan başka kimse Güventürk'ü kurtaramazdı. Bunun üzerine komutanının ellerine sarılarak bürosunu heyete aratmaması için açıkça yalvardı. Zira çekmecesinde bütün yapılanmayı çökertecek belgeler kuzu kuzu duruyordu.
Şifreyi alan albay, aramayı güya kendisi yaptı; gizli belgeleri yanına alırken, işe yaramayanları heyete verdi. Sonra da bütün darbe planları ve mektupları içeren dosyayı adamlarına emir vererek yaktırdı. Ayrıca Yarbay Güventürk'ün evine uğrayıp gerekli belgeleri ortadan kaldırmasına da imkân sağladı. Sonra tutukladı. (Böyle tutuklanmaya can kurban diyorsanız, haklısınız. Bugün yaşananlar gözünüzün önünden geçiyor gibi, değil mi?)
Böylece darbeciler ilk dalgadan kendilerini kurtarmış gibiydiler. Rahat bir nefes alabilirlerdi. Ancak devamı geldi.
16 Ocak 1958 günü bakanlıktan yapılan açıklamada biri emekli 9 subayın tutuklandığı bildirilmişti. Tutuklananlar, 3 albay, 1 yarbay, 4 binbaşı ve 1 yüzbaşıdan ibaretti. Gerçekte yakalananlar, darbecilerin bir kısmıydı sadece. Darbe oyununu bozan ihbarcı ise bir binbaşıydı: Samet Kuşçu. İçlerine girmiş ama kendisinin ihbar edileceğinden korktuğu için erken davranıp bizzat ihbarda bulunmuştu.
Askerî mahkeme uzun uzun soruşturduktan sonra yargılamaya geçti. Mahkeme başkanı, sonradan genelkurmay başkanı olacak 27 Mayısçı Tümgeneral Cemal Tural, mahkemenin kararını açıklayınca darbeciler derin bir nefes alacaktı: 9 beraat, 1 mahkûmiyet. Söylemeyi unutmuş olmalıyım. İhbar eden Samet Kuşçu da yargılananlar arasındaydı ve işin garibi, davada ceza, darbe girişimcilerine değil, darbeyi önlemeye çalışan muhbire verilmişti. Suçu da neydi biliyor musunuz? Adıyla sanıyla orduyu isyana teşvik! 27 Mayıs'tan sonra daha iyi anlaşıldı ki, yüksek rütbeli bazı subaylar askerî mahkemeye baskı yaparak arkadaşlarına ceza verilmesini engellemişlerdi.
Aslında konu hükümete intikal etmişti ama Başbakan Menderes, iltihabın ordunun tamamına yayılacağı kaygısıyla onu sıkıp patlatmak istememişti. Komitacılıktan gelen Cumhurbaşkanı Bayar ise meselenin üzerine gidilmesi için ısrar etmiş ama hükümete bir türlü söz dinletememişti. Olağanüstü toplantıya çağırdığı hükümet, konuyu önemsemez görünmüştü. Ne var ki, darbeyi hafife alma tavrı, çok değil, 2 yıl sonra herkese pahalıya patlayacaktı. Bayar, yıllar sonra Cüneyt Arcayürek'e, "9 Subay olayı iyi değerlendirilmiş olsaydı 27 Mayıs olmazdı!" diyecekti. Tarihten ibret almaya başladık mı dersiniz? (memurlar.net)
1958
05.Ocak.1958 CHP Araştırma Bürosu kurdu. Başına Osman OKYAR getirildi. Kadro: Bülent ECEVİT, Turhan FEVZİOĞLU, Coşkun KIRCA, Doğan AVCIOĞLU
06.Ocak.1958 ATAŞ Rafinerisinin temeli atıldı.
08.Ocak.1958 Adnan Menderes tarafından Türkiye’nin en büyük baraj ve hidroelektrik santrali hizmete açıldı. HİRFANLI. Göl Hacmi 5980 hektometreküp, santral kapasitesi 128 MW, O tarihte toplam kurulu gücün % 10’u.
09.Ocak.1958 İngiltere’nin yeni Kıbrıs tasarısına Ankara dan RET.
27.Ocak.1958 Bağdat Paktı Bakanlar arası toplantı yapıldı. (Ankara’da) Konular : Suriye, Sovyetlerin yayılımcılığı ve israil.
05.Şubat.1958 Bayar Libya’da.
14.Şubat.1958 İstanbul Oto Sanayi Sitesi hizmete açıldı.
09.Mart.1958 Kruşçev Menderes’e dostluk mesajı gönderdi.
19.Nisan.1958 Menderes Japonya, Formoza, Kore ve Hindistan’a gitti.
23.Nisan.1958 İPRAŞ Rafinerisinin temeli atıldı. (%50 ABD sermayeli) Kapasite 1 milyon ton/yıl
23.Nisan.1958 İzmit Boru Fabrikasının tevsii yatırımının temeli atıldı. % 140 + kapasite.
25.Nisan.1958 F. Rüştü Zorlu ve Selwyn Lloyd Kıbrıs’ı görüştüler. Türkiye taksim istiyor.
07.Mayıs.1958 Bayar Almanya’ya gitti.
21.Mayıs.1958 Fatin Rüştü Zorlu Sovyet Büyükelçisi ile görüştü.
22.Mayıs.1958 Ankara Şeker Fabrikasının temeli atıldı. Açılış: 19.10.1962
26.Mayıs.1958 9 Subay Davası Başladı
27.Mayıs.1958 CHP erken/ara seçim istedi.
29.Mayıs.1958 İstanbul’da restore edilen Rumeli Hisarı törenle açıldı.
29.Mayıs.1958 F.Rüştü ZORLU bir kez daha Sovyet Büyükelçisi ile görüştü.
08.Haziran.1958 Beyazıt Meydanında yüz binlerce kişinin katıldığı Kıbrıs Mitingi yapıldı.
( 300.000 kişi ) İngiltere ve ABD kınandı. Taksim istendi. Yunanistan tehditler savurdu.
12.Haziran.1958 Ankara Anıtkabir de 150.000 kişinin katıldığı Kıbrıs mitingi yapıldı.
15.Haziran.1958 Pazar günü tüm Türkiye de Kıbrıs mitingleri yapıldı. Toplam katılım 500.000
16.Haziran.1958 Kıbrıs ‘ın Taksim’ i önerisi TBMM’ de kabul edildi.
21.Haziran.1958 İnönü Kıbrıs konusunda hükümeti desteklediğini açıkladı.
11.Temmuz.1958 İstanbul’ da, 1930’ dan beri birleşik olarak yürütülen “Valilik ve Belediye” Başkanlığı (mahalli ve mülki idare) birbirinden ayrıldı.
14.Temmuz.1958 Irak’ta ihtilâl. Bağdat çöktü. Kral ve Başbakan öldürüldü.
Türkiye, İran ve Pakistan delegeleri Ankara da Bağdat Paktı toplantısı için bir araya gelerek Irak’taki ihtilali eleştirdiler.
20.Temmuz.1958 Kıbrıs’ta Türk Mukavemet Teşkilâtı (TMT) kuruldu. TSK Özel Harp Dairesi mensubu Subaylar adaya giderek, Kıbrıslı Türkleri profesyonel şekilde eğitmeye başladı. Bankacı ve Öğretmen gibi değişik adlar altında ve sivil görüntüde adada çalışan Türk Subayları, teşkilâtın örgütlenmesi için büyük gayretler sarf etti. TMT dünyanın en iyi yer altı direniş örgütleri arasında kabul edilmektedir.
28.Temmuz.1958 Bağdat Paktı toplantısı Londra da yapıldı. Yeni Irak rejimi tanındı ve Bağdat Paktının merkezi Ankara’ya getirildi.
04.Ağustos.1958 Stabilizasyon kararları alındı. TL, Dolara karşı 2.80’den 9.00 TL’ ya düşürülerek devalüe edildi. Fakat, “katlı kur” sistemine geçilerek devalüasyon iç piyasaya yansıtılmadı. 359 milyon dolar kredi alındı.
09.Ağustos.1958 Kıbrıs konusunu görüşmek üzere İngiltere Başbakanı Ankara’ya geldi.
15.Ağustos.1958 İngiltere Kıbrıs konusunda yeni bir plan önerdi. Yunanistan red, Türkiye kabul etti.
22.Ağustos.1958 Orgeneral Cemal GÜRSEL KKK’ lığına, Korgeneral Cevdet SUNAY Genel Kurmay 2. Başkanlığına getirildi.
19.Temmuz.1958 11.01.1937 tarih ve 3090 Sayılı Kanunla inşaası kararlaştırılan, bu günkü TBMM binası “Bağdat Baktı Vekiller toplantısı” ile törenle hizmete açıldı.
06.Eylül.1958 Menderes Balıkesir’de muhalefeti halkı ihtilâle kışkırtmakla ilk kez suçladı.
07.Eylül.1958 CHP Genel Başkanı İsmet İNÖNÜ, Mecliste; “sehpalar kurulursa nasıl işleyeceğini kimse bilemez” diyerek DP Hükümetini tehdit etti.
07.Eylül.1958 Soma Termik Santralı açıldı.
08.Eylül.1958 Bursa Şehir Çarşısı’nın temeli atıldı.
12.Eylül.1958 Cumhurbaşkanı Bayar Afganistan, Pakistan ve İran’a gitti.
17.Eylül.1958 Bursa, Keresteciler Çarşısı ve Motorlu Dokumacılar Sitesi’nin temel atma töreni.
20.Eylül.1958 Menderes ve İnönü arasında karşılıklı sert suçlamalar siyasi ortamı gerginleştirmeye başladı.
25.Eylül.1958 Kemer Barajı ve Hidroelektrik Santralı hizmete girdi.
07.Ekim.1958 Muhalefet, “GÜÇBİRLİĞİ CEPHESİ” ni ilân etti.
12.Ekim.1958 “VATAN CEPHESİ” ilân edildi. Hüseyin Cahit YALÇIN 3.Aralık.1945 tarihli Tanin gazetesinde bir vatan cephesi kurulmasını istemişti. Menderes ve Bakanları, 1946’ların ruhunu tekrar canlandırmak için Türkiye gezisine çıktılar. Bu gezi 26 Ekime kadar sürdü.Siyasi ortam çok gergin.
16.Ekim.1958 Burdur İmam Hatip Okulu açılış töreni yapıldı.
17.Ekim.1958 CHP Tokat İl Kongresinde İsmet İnönü; “Seçim emniyeti üzerinde ısrar edeceğiz., Seçim teminatı verirsen rahat edeceksin. Vemezsen gideceksin. Hem fena gideceksin. Bu rejim, (demokrasi) bir iktidarın daima olarak orada kalmasının tılsımını bulamamıştır., İnsanlar iktidara geldikleri zaman şaşâalarıyla ölçülmez, insanlar düştükleri zamanki itibarıyla ölçülür., Seçimleri kaybedeceklerdir ve benim elimden medeni derslerin en ağırını alacaklardır. (İnönü, TBMM Konuşmaları, s. 125, / Toker, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, s.294 + 87)
18.Ekim.1958 İnönü Çorlu’ da bir konuşma yaparak; “Biz ihtilâl ve inkılâp rejiminden geldik” diyerek iktidarı tehdit ve halkı tahrik eden sözler söyledi.
16.Kasım.1958 İnönü’nün CHP Diyarbakır İl Kongresine gönderdiği ibret verici bir mesaj :
“Vatandaş, her sahada partizan idare zihniyetinin ayırıcı, milli tesanüdü tahrip edici tesirlerinden eziyet çekmektedir. Radyonun hali (!?) partizan zihniyetin acıklı ve tamamiyle medeniyet ve insaniyet mefhumları dışında olan bir yoldadır. Bu resmi müessesenin vatandaşa sövme ve iftira yayması milletler tarihinde görülmemiş bir haksızlıktır. Türk milleti böyle bir haksızlığı hiçbir zaman kabul etmemiştir ve etmiyecektir. (Muhalefette İsmet İnönü, 1956-1959, s. 304) (Bak, 31.Mayıs.1960: Bedii Faik, Orhan Birgit ve Fikret Ekinci tarafından hazırlanan “Hırsızlar Kervanı” adında C. Başkanı Celâl Bayar, Başvekil Adnan Menderes, Bakan ve Milletvekilleri ile DP camiası hakkında; Yalan, iftira ve uydurma isnatlar içeren bir dizi program Devlet Radyosunda yayınlanmaya başlandı. Bu yayın aralıksız bir yıl boyunca inat ve ırarla sürdürüldü. Bu haksız, hukuksuz ve ahlâksız sahte teşhir programı Vatandaştan çok büyük tepkiler aldı.)
17.Kasım.1958 Erzurum’da Atatürk Üniversitesi açıldı.
28.Kasım.1958 Çorum’da Celâl BAYAR’ın nutku.
30.Kasım.1958 Metin Toker hükümet danışmanı Nihat Erim’ e hakaretten bir yıl hapis cezasına çarptırıldı.
02.Aralık.1958 İstanbul Valisi, “Ajans Haberlerini Dinlemeyenler Drneğini” kapattı.
10.Aralık.1958 Tedbirler Tespit Komisyonu çalışmalarına başladı.
31.Ararlık.1958 KİT’lerde çalışanların siyasi partilere girmelerine izin verildi.
AYRICA; -Koç Grubu tarafından, Simko ve Otokoç firma ve işletmeleri kuruldu.
-DEVA ve ROCHE İlâç Sanayileri Kuruldu.
-Bütün sektörler, kurumlar ve kamu hizmetlerinde iyileştirme, norm ve standart geliştirme çalışmaları devam ettirildi.
YILLIK ENFLASYON % 5, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 17.5
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1958 Döneminde, 9 yıllık ortalama.: DPT, % 7.67 - DİE, 8.7
1959
01.Ocak.1959 Türkiye Kıbrıs konusunda taksim tezinden, Yunanistan da enosisten vaz geçtiler. Ortak Cumhuriyet müzakereleri, F.Rüştü Zorlu ve Averof arasında.
05.Ocak.1959 Türkiye ve Yunanistan arasındaki “Kıbrıs” konulu görüşmeler Zürih’te başladı.
09.Ocak.1959 İnönü, bir röportajda “demokrasiye geçiş programını açıklıyor” : İnsan gibi yaşamaya başlamadan evvel ne yapılabilir ? Bu cevap, Anglo-saksonların ‘First things fırst’ (ilk işler önce gelir) prensibinin hudutları içinde verilmişti. Santranç oyununun birinci hamlesi, insan gibi yaşamanın başlıca şartları olan ‘huzur’ ve ‘emniyet’in Türkiye’ye sokulması idi. Her şeyden önce, vatandaş, eşit muamele gördüğü hür bir memlekette yaşadığına inanmalı idi. İlk iş, rejim meselesinin halli ise, yalnız bir takım kanunların yapılmasına bağlı değildi. Önce bu kanunlar yapılacaktı, evet ! Fakat aynı derecede önemli olan, bu kanunların ‘huzur’ ve ‘emniyet’ şartları’ nın kök salmasını sağlayacak ruhla tatbik edilmeleri idi. İşin bu tarafı, bizi, satranç oyununun ikinci hamlesine getiriyordu: Halk’ı (buna siz de, biz de, hattâ o kanunları yapan politikacılarda dahil) yetiştirmek, terbiye etmek. Halk denilen, milyonlarca başlı koca kalabalık nasıl yetişir ? Ancak yaşanan misallerle ! Halk, iyi misaller görerek, bunların tatbikatı içinde yaşayarak, ‘iyi’ ve ‘doğru’ya’,’müspet’ olan’a alışır ve birgün bunların aksi ile karşılaşırsa, onları reddeder. ‘Demokrasi’ bir alışkanlık haline gelmelidir. (İnönü, Muhalefette İsmet İnönü, 1956-1959, s. 344-345)
12.Ocak.1959 CHP’nin 14. Büyük Kurultayında ilk hedefler beyannamesi açıklandı.
16.Ocak.1959 3. Darbe Teşebbüsü.
General Necati TARCAN ve Talat AYDEMİR grubundan 9 subay, Milli Savunma Bakanı Şemsi ERGİN tarafından tutuklattırıldı.
16.Ocak.1959 CHP Meclis Grubu toplandı. “GÜÇ BİRLİĞİ” konusu görüşüldü.
26.Ocak.1959 Menderes ve Zorlu Bağdat Paktı toplantısı için Pakistan’a gittiler.Dönüşte Tahran’a uğradılar.
30.Ocak.1959 Dünya Bankası Heyeti Ankara’ya geldi.
05.Şubat.1959 Menderes, Zürich antlaşması müzakereleri için İsviçre’ye gitti.
11.Şubat.1959 7201 Sayılı ilk “Tebligat Kanunu” çıkartıldı.
11.Şubat.1959 Kıbrıs Konusunda Türkiye ve Yunanistan arasında Zürich anlaşması imzalandı.
17.Şubat.1959 SALI, Menderes’in Uçak Kazası. İngiltere, Gatwick, THY-SEV uçağı. Eski Bakanlardan Kemal ZEYTİNOĞLU dahil 17 kişi öldü. Kurtulanlar : Adnan MENDERES, Arif DEMİRER, Emin Kalafat, Şefik Fenmen, Melih Esenbel.
19.Şubat.1959 Kıbrıs konusunda, Londra anlaşması imzalandı. Menderes antlaşmayı London Clinic adlı hastanede imzaladı. Türkiye Garantör Devlet sıfatını kazandı. Menderes hastaneye gelen Papaz Makarios’u kabul etmedi.
*Londra Antlaşması ile İnönü’nün imzacı olduğu Lozan Anlaşması’nın 16. maddesi ortadan kaldırılarak, “Türkiye’nin üzerinde hak iddia etmekten vazgeçtiği Kıbrıs’a, Ankara tekrar ortak ve taraf oldu” ve Kıbrıs tekrar “Milli Dava” haline geldi.
MENDERES : “Biz milli menfaatlerimizi Kıbrıs’ta müdafaa edemeyecek olursak anavatanın, hacet hininde (gerektiği zaman) müdafaasında tekasül (gevşeklik) göstermek gibi bir vaziyete düşeriz. Misak-ı milli dışında dahi Türk vatanı ve menfaatleri müdafaa edilmektedir. Kıbrıs’ın büyük manâsı budur.”
ATATÜRK : “Efendiler, Kıbrıs düşman elinde bulunduğu sürece ikmal yollarımız tıkanır. Kıbrıs’a dikkat ediniz. Bu ada, bizim için çok önemlidir.” (Ahmet Tolgay, Cumhuriyet Meclisi Üyesi ve Kalem Müdürü – Lefkoşe)
27.Şubat.1959 Memur maaşlarına % 100 oranında zam yapıldı.
04.Mart.1959 Londra ve Zürich anlaşmaları TBMM’de onaylandı. (CHP ve Ecevit/RED)
21.Mart.1959 İmam Hatip Okullarına Öğretim Görevlisi yetiştirmek amacıyla; İstanbul, Konya, Kayseri, İzmir ve Erzurum’ da, Yüksrk İslam Enstitüleri kuruldu.
24.Mart.1959 Irak Bağdat Paktından resmen ayrıldı.
15.Nisan.1959 Menderes İspanya’ya resmi bir ziyaret yaptı. Başkan Franko ile konuştu.
24.Nisan.1959 Endonezya Cumhurbaşkanı Sukarno, resmi bir ziyaret için Türkiye’ye geldi.
29.Nisan.1959 Ankara Bağdat Paktı’nın resmi merkezi oldu.
07.Mayıs.1959 Karamanlis ve Averof ikilisi Ankara’ya geldiler.
29.Mayıs.1959 ODTÜ açıldı ve Öğretime başladı.
29.Mayıs.1959 İsmet İNÖNÜ, “EGE TAARRUZU” gezisine başladı.
08.Haziran.1959 Cumhurbaşkanı Celâl BAYAR İtalya’ya gitti.
20.Haziran.1959 NATO Genel Sekreteri Paul Henri Spak Ankara’ya geldi.
21.Haziran.1959 CHP heyetleri “GÜÇ BİRLİĞİ CEPHESİ” olarak Türkiye gezisine çıktılar.
30.Haziran.1959 Hükümet, 1960-1965 dönemi için “Sabit Sermaye Yatırım Programı” başlatacağını ilân etti.
13.Temmuz.1958 Trabzon’da bir Amerikan hava üssü kuruldu. Garnizon Komutanı: Albay Sıtkı ULAY (27 Mayısta General olarak görev yaptı.Ulaştırma Bakanı oldu)
15.Temmuz.1959 Kerkük katliamı kınandı. Olağanüstü tedbirler alındı.
17.Temmuz.1959 Almanya Ekonomi Bakanı Erhardt Türkiye’ye geldi.
19.Temmuz.1959 Bağdat Paktı’nın adı CENTO (Central Treaty Organisation) oldu.
29.Temmuz.1959 Fahri Özdilek, Fahri Korutürk Ragıp Gümüşpala, Tekin Arıburun (eşi DP Milletvekili) ve Cevdet Sunay Orgeneral; Sıtkı Ulay Tuğgeneral oldu.
31.Temmuz.1959 Başbakan Adnan MENDERES, 1957’de kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu ‘na AET / Ortak Pazar (Bu günkü AB) ortaklık için ilk resmi başvuruyu yaptı.
ATATÜRK; Bugün Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği ile, devletler ve milletler arasında kurulması istenilen siyasal, kültürel, ekonomik iş birliği anlayışını Atatürk 9.Şubat.1934 yılında kurduğu “Balkan Paktı” ile uygulamaya koymuştur. Balkan Paktı’nın kuruluşu nedeniyle yaptığı konuşma : “Bir Balkan birliğine ihtiyaç vardır. Beni bırakınız, Devlet Başkanı olarak balkanlarda bir seyahat yapayım. Balkan devlet adamlarıyla bir konuşayım ve kamuoyunu hazırlayayım. Dünyanın ufuklarında kara bulutlar görüyorum. Balkanlar birliği kurulabilirse bir “Avrupa Birliği” ne yol açar. Batı devletlerinin de en geç birleşmesinde gereksinme olacaktır. İktisadi, siyasi, kültürel ve askeri birlik... Hudut olmayacaktır. Her millet, demokrasi esaslarına göre kendi maddi varlığını koruyacaktır. Bir tek devlet, bir tek ordu. Her milletin Milletvekillerinden oluşan bir Millet Meclisi kurulur ve sıra ile iki veya dört yılda bir Cumhurbaşkanı seçilir. Evet, bir Balkan Birliği ve sonra “Batı Devletleri Birliği” insanlığı felâketlerden kurtarabilir. Yoksa, insanlığın başına gelecek sefalet ve ızdıraplarda sınır yoktur. (277-278 / 1934-Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri + Atatürk’ü Tanımak ve Anlamak, Behzat Şaşal,2004)
05.Ağustos.1959 BM’den Dr. Baade tarım üzerinde incelemeler yaparak bir rapor hazırlandı.
15.Ağustos.1959 Türk Asker ve Bayrağı yeniden Kıbrıs ta.
01.Eylül.1959 OECD’den bir heyet Türkiye’ye geldi. Heyet üç yıllık yatırım programını inceleyecek ve öngörülen 600 milyon dolarlık krediyi görüşecekti.
11.Eylül.1959 Kasım Gülek ve arkadaşlarına Çanakkale ili Geyikli ilçesinde saldırılar oldu.
12.Eylül.1959 Devlet radyosu CHP’yi vatandaşları isyan ve ihtilâle teşvik etmekle suçladı.
15.Eylül.1959 İtalyan Başbakanı ve Dışişleri Bakanı Türkiye’ye geldiler.
23.Eylül.1959 Demokrat Partinin CHP’ yi kapatmaya karar vermiş olduğu iddiası ileri sürüldü. (Güç Birliği Cephesi tarafından )
27.Eylül.1959 Kasım Gülek CHP Genel Sekreterliğinden istifa etti. Yerine, İnönü’ye yakın olan İsmail Rüştü AKSAL getirildi.
04.Ekim.1959 Dünya Serbest Güreş Şampiyonası Tahran’da yapıldı. Türkiye takım halinde dünya ikincisi oldu.
07.Ekim.1959 Menderes CENTO toplantısı için ABD’ye gitti.
20.Ekim.1959 III. Akdeniz Oyunları Beyrut’ta yapıldı. 4 altın, 2 gümüş, 1 bronz madalya kazanan Türk Grekoromen Milli Takımı şampiyon oldu.
07.Kasım.1959 Osman Bölükbaşı’ na, 12.6.1957 tarihinde “Meclisin manevi şahsiyetini tahkir ettiği” ileri sürülerek 10 ay hapis cezası verildi.
16.Kasım.1959 Menderes ve Zorlu CENTO toplantısı için Tahran’a gittiler.
18.Kasım.1959 Pakistan C.Başkanı Eyüp Han, Tahran’dan Menderes ile birlikte İstanbul’a geldi.
02.Aralık.1959 Nisan 1959 tarihindeki Uşak olayı hakkında TBMM’de meclis görüşmesi açıldı. İçişleri Bakanı Namık Kemal Gedik’ in istifası istendi.
06.Aralık.1959 ABD Başkanı Eisenhower Ankara’ya geldi. Kendisini 400 bin kişi karşıladı.
17.Aralık.1959 DP, 1950-1959 dönemini içeren bir “BEYAZ KİTAP” hazırlamaya başladı.
29.Aralık.1959 Nurcu Lider Bediiüzzaman Said-i Nursi hakkında dini kötüye kullandığı gerekçesi ile kovuşturma açıldı.
AYRICA; -Koç Grubu tarafından, Ormak, Otosan ve Matbaacılık firma ve işletmeleri kuruldu.
-TEK İLAÇ SANAYİ LTD.ŞTİ., PFİZER., SANDOZ İLAÇ SANAYİ LTD. ŞTİ., BİRLEŞİK ALMAN İLAÇ SANAYİİ., GLASXSOSMITHKLINE ilâç sanayi şirketleri kuruldu.
-İktisadi sektörler ve kamu hizmetleri yönünden; Hububat, pamuk, pancar, çimento, kâğıt, pamuklu mensucat üretiminde büyük artışlar sağlandı; Yol, köprü, silo, içme suyu, taşkın koruma, enerji, sulama gibi konularda yeni ve büyük projeler hazırlandı. Yatırımlara başlandı.
YILLIK ENFLASYON % 19, Ortalama Yıllık Fiyat Artışı: % 17.5
% 221 ORANINDA YAPILAN DEVALÜASYON % 19 ENFLASYON OLARAK HALKA VE PİYASAYA YANSIDI. BU DURUM, HÜKÜMETİN VE İKTİSAT TARİHİNİN KAYDEDİLEN EN BÜYÜK BAŞARILARINDAN BİRİDİR.
YILLIK KALKINMA, Gelişme ve büyüme hızı : 1950-1959 Döneminde, 10 yıllık ortalama: DPT, % 7.50 - DİE, 8.4
1960
06.Ocak.1960 Adnan MENDERES tarafından ATAŞ Rafinerisinin temeli atıldı.
Kapasite: 3 200 000 ton / yıl. Tamamı yabancı sermaye. (ABD+İngiliz)
08.Ocak.1960 Adnan MENDERES tarafından, Türkiye’ nin en büyük baraj ve hidroelektrik santrali hizmete açıldı. HİRFANLI. Göl hacmi, 5980 hektometreküp. Santral kapasitesi, 128 MW. O tarihte ülkenin toplam kurulu gücünün % 10’u.
08.Ocak.1960 Kesik Köprü Barajı’nın temeli Adnan MENDERES tarafından atıldı. (76 MW)
13.Ocak.1960 İnönü, 1960’da seçimlerin yapılıp yapılmayacağının Menderesten kesinlikle açıklanmasını istedi.
19.Ocak.1960 Hirfanlı Barajı Açılış Töreni yapıldı.
15.Şubat.1960 CHP Genel Başkanı İsmet İNÖNÜ, 46 Milletvekili ile birlikte Uşak’ ta “iktidara karşı Bahar Taarruzu’nu” başlattı. (Yunan Generali Trikopis’ in esir alındığı yer !?)
ATATÜRK : “Vatandaşı; Millete karşı, milletin büyüyp yaşaması için alınan tedbirlere karşı harekete geçirmek en büyük ihanettir.” (1931-Atatürk’ün Adana Seyahatleri, Taha Toros-1981)
26.Şubat.1960 TBMM’nde ki bütçe görüşmeleri sırasında, Tevfik İLERİ tarafından, Boğaziçi köprüsünün yapılacağı ve bütün plân ve projelerinin hazır olduğu açıklandı. “Arkadaşlar, İstanbul Boğaz köprüsünü yapacağız. İstanbul köprüsünün detaylarına kadar bütün projeleri hazırdır. Avrupa’yı Asya’ya bağlamanın şerefi Türk Milleti ve iktidarına nasip olacaktır.”
14.Mart.1960 Türk – Rus Ticaret anlaşması Ankara’da imzalandı.
19.Mart.1960 Rektör Sıddık Sami Onar, eski Genelkurmay Başkanı Şahap Gürler, General Kâmil Akman, Kurmay Albay Cemal Yıldırım İnönü’yü ziyaret ettiler.
24.Mart.1960 1877 yılında Bitlis’in Hizan ilçesine bağlı Nurs köyünde doğan ve Said-i Kürdi olarak anılan Bediiüzzaman Said_i Nursi vefat etti.
27.Mart.1960 Başbakan Yardımcısı Medeni BERK, İzmir’de gazetecilere, seçimlerin sonbaharda yapılacağını söyleyerek, “mesele artık tarihin ilânından ibarettir.” Dedi.
05.Nisan.1960 Radyo Gazetesi, CHP’nin İstanbul örgütünce yayınlanan gizli bir broşürü hükümet yöneticilerinin eline geçtiğini bildirdi. Bu broşür, CHP Gençlik Kollarına, gizli çalışmaların hızlandırılmasını bildirmekte idi.
07.Nisan.1960 Muhalefetin faaliyetlerini saptamak üzere TBMM’de bir soruşturma komisyonunun kurulmasına oy birliği ile karar verildi.
12.Nisan.1960 Menderes’i Temmuz ayı içinde Moskova’ya davet eden Sovyetler Birliği, “Bu ziyaret, kurulacak dünya barışı için önemli bir adım olacaktır” dedi.
16.Nisan.1960 Tahkikat Komisyonu (Mazlum Kayalar ile Bahattin Akşit’in önergesi) basında yayınlandı. Gerekçe : CHP’nin yıkıcı, gayrimeşru ve yasa dışı faaliyetleri. CHP, kendi soruşturma önergesini basına açıkladı. Emekli General ve Amirallerden oluşan 14 kişilik bir heyet İstanbul’da İnönü’yü ziyaret etti.
İNÖNÜ’nün aynı gün TBMM’de yaptığı konuşma : “... eğer, insan hakları yürütülmez, vatandaş hakları zorlanırsa, baskı rejimi kurulursa ihtilâl behemahal (muhakkak) olur. Beni dinleyin !.. Böyle bir ihtilâl dışımızda, bizimle münasebeti olmayanlar tarafından yapılacaktır. Biz, demokratik rejim dedik, demokratik rejim kurulmuştur. Bu demokratik rejim istikametinden ayrılıp baskı rejimi haline götürmek tehlikeli bir şeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam. Şimdi arkadaşlar, şartlar tamam olduğu zaman milletler için ihtilâl meşru bir haktır... İhtilâl niçin yapılır ? Eğer ihtilâl vatandaş için başka çıkar yol yoktur, kanaati zihinlere ve bütün müesseselere yerleşirse, meşru bir hak olarak kullanılacaktır. Bundan ictinap (kaçınmak) kabil değildir. (İnönü, TBMM’deki Konuşmalar, 1939-1960, s. 296-299) (Bilindiği gibi, ordu 27 Mayıs 1960’da, Cumhuriyet Türkiyesi tarihinde ilk kez siyasete müdahale etti. Bu, durumu zaten ufukta görmüş olan İnönü için hiç te şaşırtıcı olmadı. Ordu içindeki bazı subayların, 1950’lerin ortalarından itibaren iktidara el koyma plânları yaptığını biliyordu., Toker, Demokrasi’nin İsmet Paşalı Yılları, 1950-1960, s. 205-351)
Yıllar sonra; İhtilâlci subaylardan Orhan Erkanlı şunları yazıyordu : “Her ne kadar İnönü’nün tutumu bu ise de, Büyük Millet Meclisindeki konuşmaları ve dedikodu yoluyla işittiklerimiz bize bir darbe yapmak için (işaret ve) cesaret verdi. Benim vardığım sonuç şu olmuştur: Her ne kadar bizimle birlikte hareket etmese de bize karşı da olmayacaktır. Zaten daha fazlasını İnönü’den bekleyemezdik...
(Orhan Erkanlı, Anılar, Sorunlar, Sorumlular – İstanbul, Baha Matbaası, 1972 s. 310-311) İnönü anlatıyor : “ Geliyorlar, olanlardan üzüntülerini söylüyorlar. Gözlerinin yaşlandığını, hırs içinde olduklarını fark ediyorum. Biraz cesaret versem, “beraber ihtilâl yapmayı” teklif edecekler. Lâfı değiştiriyorum. İşi şakaya vuruyorum. Ödüm patlıyor, bana bir sır söyliyecekler diye... Zira, “söyleyecekleri sırrın ne olduğunu” biliyorum. (Toker, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, 1957-1960, s. 234)
Aslında İsmet İnönü, muhtemel darbecilerle bozuşmak istemiyordu. Çünkü, eğer gerçekten bir
Darbe yaparlarsa, (CHP önderliğinde ve kendi liderliğinde) çok partili hayata yumuşak ve hızlı bir şekilde dönmeyi sağlayabilecek bir konumda ancak bu şekilde olabilirdi. (Giritlioğlu, T. Siyasi Tarihinde CHP’ nin M. 2.Cilt, s. 150-151)
Alpaslan Türkeş; “Bazı arkadaşlarımız daha ilk günden Halk Partisi’ni ve İsmet Paşa’yı iktidara getirmek gayesiyle hareket ediyorlardı. Çünkü, bu taktirde ordu bir partiyi kayırmış, onunla birlik olmuş ve milletin bir kısmının karşısına geçmiş olacaktı. Bu ise, milli birliğe ve silâhlı kuvvetler fikrine aykırı idi. Böyle bir tutum memlekette tek parti diktatörlüğüne yol açacağı ve demokrasiyi imha edeceği için mahzurlu görüldü. Arkadaşlarımızın çoğunluğu bu fikri kabul ederek, partiler üstü durumun muhafaza edilmesi fikrinde mutabık kalmıştık. (Tekin Erer, Yassıada ve Sonrası, 1963-1964, İstanbul, s.84)
18.Nisan.1960 TAHKİKAT KOMİSYONU kuruldu. Komisyon, muhalefet ve basın aleyhinde ileri sürülen iddia, isnat ve suçların araştırma ve soruşturmasını yapacak. Komisyon tarafından hükümete; Araştırma ve soruşturmalar bitene kadar her türlü siyasal toplantının durdurulması ve Resmi Gazete dışında hiçbir gazete de yayınlanmaması salık verdi. Yasal Dayanak : 1924 Anayasası, madde: <22, 27, 41, 50, 67 ilâ 7468 Sayılı Kanun. İçtüzük, 169-177
19.Nisan.1960 Ankara Kızılay meydanında küçük bir gösteri yürüyüşü yapıldı. Aralarında 6 Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencisinin de bulunduğu 26 kişi tutuklandı.
20.Nisan.1960 Tahkikat Komisyonu Meclisten çıkarttığı bir kararla, “Meclis görüşmelerinin basında yer almasını ve yayınlanmasını yasakladı”
23.Nisan.1960 İzmit Sümerbank Boru Fabrikası tevsii inşaatının temeli atıldı. Kapasite artırımı % 140, Lisans ve kredi Mannesman’ dan. (Batı Almanya)
23.Nisan.1960 1 milyon ton/yıl kapasiteli İzmit/İPRAŞ Rafinerisinin temeli atıldı. % 50 Yabancı sermayeli ( ABD)
27.Nisan.1960 Tahkikat Komisyonunun görev ve yetkilerini tanımlayan tasarı Meclisten geçti. ( Başkan: Ahmet Hamdi SANCAR. Üyeler : Vacid ASENA, Nüzhet ULUSOY, Kemal BİBEROĞLU, Bahadır DÜLGER, Turan BAHADIR, Sait BİLGİÇ, Hilmi DURA, Osman KAVUNCU, Himmet ÖLÇMEN, Ekrem ANIT, Nusret KİRİŞÇİOĞLU (Mazbata Muharriri), Selâmi DİNÇER, Kemal ÖZER) Üniversite Profesörleri ve muhalefet kanunun anayasa’ ya aykırı olduğunu iddia etti. İnönü, karar ve kanunu sert bir dille eleştirince 12 oturum için meclisten uzaklaştırıldı.
“BİLGİ NOT” DP Bursa Milletvekili Mâzlum KAYALAR ve DP Denizli Milletvekili Baha AKŞİT tarafından TBMM’ne sunulan ve Meclisin 2274 sayılı kararı ile kabul edilen takririn daha başında şöyle denilmekte idi: “ CHP’nin yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetlerinin memleket sathında cereyan tarzı ve bunların mahiyetinin nelerden ibaret olduğunu tahkik, tespit ve memleketin her tarafında yaygın bie halde görülen kanun dışı siyasi faaliyetlerin muhtelif sebeplerine intikal etmek, matbuat meselesiyle adli ve idari mevzuatın ne surette tatbik edilmekte olduğunu tetkik eylemek üzere Meclis Tahkikatı açılmasına dair takrir.”
ATATÜRK : Basın Hürriyeti’ nin sakıncalarının giderilmesinin, yine basın hürriyeti ile mümkün olduğuna dair, bu büyük meclisin yol gösterme ve düzenleme sahasında tespit ettiği saygı duyulan esaslar, eğer Cumhuriyetin ruhu olan “faziletten” yoksun kendini bilmezlere, basında eşkiyalık fırsatı verirse, eğer halkı aldatan ve doğru yoldan çıkanların fikir sahasındaki kötü ve uğursuz etkileri, tarlasında çalışan masum vatandaşların kanlarını akıtmasına, yuvalarının dağılmasına sebep olursa ve en sonunda bozgunculuğun en zararlısını göze alan bu gibi doğru yoldan sapanlar, kanunlarda mevcut aksaklık ve açıklıklardan yararlanma imkânını bulurlarsa, Büyük Millet Meclisi’nin yola getirici ve ezici kudretinin müdahale ve uyarması elbette görevi olur. (1924-Atatürk, S.D., Cilt: 1-1945 /TİTEY-296)
27.Nisan.1960 Mersin Limanı’nın büyük bir bölümü hizmete açıldı. Limanda Avrupa’ nın en büyük kapasiteli betonarme hububat silosunun (100 bin ton kapasiteli) inşaatı tamamlanma aşamasına geldi.
28.Nisan.1960 Öğrenciler Ankara ve İstanbul’da gösteri yürüyüşleri yaptılar. Olayı müteakip Her iki ilde de sıkıyönetim ilân edildi. İstanbul sıkıyönetim komutanlığına General Fahri ÖZDİLEK, Ankara sıkıyönetim komutanlığına da General Namık ARGÜÇ getirildi. Her türlü toplantı ve gösteri sıkıyönetimce yasaklandı. Ankara ve İstanbul Üniversiteleri bir ay süreyle kapatıldı.
İNÖNÜ : “Öğrenciler, tanklar altında ezilmişler ve alınlarından kurşun yemişlerdir. Böylece, masum gençler hürriyet mücadelesinin öncüleri olmuşlardır. Dünyanın gözü önünde silâhsız insanlar, ateşli silâhlarla hücuma uğramışlardır.” (kışkırtma-iftira ve yalan) Bir başka konuşmasında da; “Syngman Rhee kurtuldu mu ? Üstelik onun ordusu, polisi, memuru elinde idi. Halbuki sizin elinizde ne ordu var, ne memur, ne de üniversite ve hatta ne de polis..” diyerek, bütün bu güçlerin kendi yanında ve DP’nin karşısında olduğunu ima ve iddia ederek, ihtilâl teşvikçiliği ve tahrikçiliği yaparak, sözlerini şöyle tamamlıyor : Biz Koreliler kadar değilmiyiz !? “Şartlar tamam olduğunda, milletler için ihtilal meşru bir haktır.”
30.Nisan.1960 Menderes bir Radyo konuşması yaparak, konuşmasında Tertiplerden haberdar olduğunu ima etti.
02.Mayıs.1960 İstanbul da, NATO Bakanlar Kurulu toplantısı (Türkiye de son toplantı)
02.Mayıs.1960 Menderes tekrar radyoda bir konuşma yaparak, durumun ciddiyetine ilişkin açıklamalarda bulundu.
03.Mayıs.1960 Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel, Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes’e bir mektup yazarak bu krizin nasıl geçiştirilebileceğine değin bir öneride bulundu; Aynı gün görevinden izinli olarak ayrılan Cemal Gürsel İzmir’e gitti. Bu mektup 14 Haziran 1960 tarihinde, ilk bölümü hariç olmak üzere kamuoyuna açıklandı.
05.Mayıs.1960 Ankara da bir gösteri yapıldı ve Menderes kalabalık tarafından itilip-kakıldı.
(555 K., “5. ayın 5’inde saat: 5’de kızılayda buluşalım” Olayı. )
11.Mayıs.1960 DP Meclis Grubu olağanüstü bir toplantı yaparak oturumlara 10 gü ara verilmesini kararlaştırdı.
11.Mayıs.1960 300 Milyon Dolar yatırım bedelli, Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu “Ereğli Demir Çelik Fabrikaları A.Ş.” kuruldu. Vehbi KOÇ Yön. Kurulu Üyesi
12.Mayıs.1960 Gizlice basılan ve halka, hükümete ve kanunlara itaat etmelerini isteyen beyannamelerin dağıtılması yasaklandı.
15.Mayıs.1960 DP İzmir mitingi. Katılan 200.000 kişi. Menderes, CHP ile “Güç Birliği Cephesi” olarak örgütlenen muhalefeti komplo hazırlamak ve yurdun barış, güvenlik ve prestijini sarsmakla suçladı. Ülkeyi ardında toplamak için bunun ilk adım olduğunu söyledi ve en kısa zamanda erken seçime gidileceği açıklaması yapıldı. CHP’de büyük panik.
16.Mayıs.1960 İnönü, Menderes’e karşılık vererek, 1957 seçimlerine hile karıştığını, yeni seçimle için normal koşulların bulunmadığını söyledi. Cevaben Menderes: Yeni ve erken seçimlerin en kısa zamanda yapılacağını ve bunalımın sona erdirileceğini söyledi.
16.Mayıs.1960 Bergama Dokuma Fabrikası hizmete açıldı.
17.Mayıs.1960 Manisa Dokuma Fabrikası hizmete açıldı.
18.Mayıs.1960 Demir köprü (Gediz) Barajı hizmete açıldı.
20.Mayıs.1960 Hindistan Başbakanı, saygın Devlet adamı NEHRU’ nun Türkiye ziyareti.
21.Mayıs.1960 Harp Okulu öğrencileri hükümet aleyhinde sessiz bir yürüyüş yaptı. Harp Okulunun Komutanı Tuğgeneral Sıtkı ULAY idi.
24.Mayıs.1960 Menderes Yunanistan gezisini erteledi ve ülkenin içinde bulunduğu durum ve sorunları halka açıklamak için yut gezisini sürdürmeye karar verdi.
25.Mayıs.1960 Eskişehir’de 225.000 kişiye hitap eden Menderes; Tahkikat Komisyonu’nun raporunu tamamladığını ve tamamlanan raporun en kısa sürede Meclise verileceğini söyledi ve ekledi: “Bu koparılmış olan bunca gürültünün hakikat la hiç alâkası bulunmadığını ve komisyonun bir mahkeme olmadığını açığa koymuştur.” Ankara’da sıkıyönetim gevşetildi. TBMM 20 Haziran’a kadar tatile girme kararı verdi. Menderes, Meclis tatilinden sonra erken seçim kararı alınacağı biçimindeki (İzmir) açıklamasını tekrarladı.
26.Mayıs.1960 Eskişehir Yem Fabrikasının temeli atıldı.
27.Mayıs.1960 Sabah saat 4.36’da Kurmay Albay Alparslan Türkeş, Ankara Radyosunda “Türk Silâhlı Kuvvetleri memleketin idaresini ele almıştır” dedi.
27.Mayıs.1960 (Mâkus ve muzlim darbe sabahın erken saatlerinde gerçekleşti.) Başvekil Adnan Menderes geceyi Eskişehirde geçirmişti. Bir darbe yapıldığını anladığında kendisine, İnönü’nün bu darbenin içinde yer alıp almadığı ve onu bizzat İnönü’nün düzenleyip düzenlemediği konusundaki düşünceleri sorulunca; “Zannetmiyorum. ‘Atatürk mektebinden yetişenler orduyu politikaya hiçbir zaman sokmamışlardır’ Vakıa iktidardan düştüğünden beri İsmet Paşa bizi daima birtakım mevhum (hayali) kuvvetlerle tehdit etmiştir. Fakat, onun bu kadar kendini kaybedeceğini ve prensipleri dışına çıkacağını, bir sandalye uğruna memlekette böyle bir çığır açacağını tahmin etmiyorum. (Toker, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları, 1957-1960. s. 234)
KRONOLOJİ: Mustafa Nevruz SINACI, "GELENEK VE GERÇEK"

MENDERESLİ YILLAR "ESER VE HİZMET" KRONOLOJİSİ // Hazırlayan: GERÇEK DEMOKRAT (Mustafa Nevruz SINACI) & Adnan Menderes Demokrasi Platformu, Başkan: Ahmet Şerif BAYINDIR